CHRZEST LITWY

Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Władysława w Wilnie i Kaplica św. Kazimierza

Historyczną podróż na Litwie św. Jan Paweł II rozpoczął modlitwą w Bazylice Archikatedralnej w Wilnie przypominając, że w tej oto świątyni bije serce narodu litewskiego. Katedra Wileńska jest jednym z najstarszych Kościołów na Litwie. Po raz pierwszy została wspomniana w źródłach historycznych w 1387 r., roku chrztu Litwy. Katedrze nadano tytuł św. Władysława (króla i patrona Węgier), zgodnie z przyjętym na chrzcie imieniem Jagiełły, ówczesnego władcy Litwy i Polski. Znajdujący się w pobliżu ołtarza głównego obraz, namalowany przez znanego malarza litewskiego Franciszka Smuglewicza, przedstawia śmierć św. Stanisława biskupa krakowskiego, innego patrona Katedry Wileńskiej. Podobno krytykował on niestosowne okrucieństwo i niemoralne zachowanie króla Polski Bolesława II i w rezultacie go ekskomunikował. Król zabił biskupa podczas Mszy świętej.

Przez ponad 600 lat niejednokrotnie przebudowywana Katedra nabyła obecnego wizerunku w neoklasycystycznym stylu na początku XIX w. (architekt Laurynas Gucevičius). W okresie komunizmu (1949-1988) Katedra została zamknięta, przez długi czas działała w niej Wileńska Galeria Obrazów. Dopiero w 1988 r. przywrócono ją wiernym i ponownie konsekrowano, zwrócono jej także relikwie św. Kazimierza – patrona Litwy i młodzieży, czczone w ozdobnej kaplicy św. Kazimierza, która jest jednym z najcenniejszych zabytków barokowych na Litwie.

Katedra została zbudowana w pierwszej połowie XVII w., bogato zdobiona marmurem, profilami sztukatorskimi, freskami. W prawej nawie znajdującej się w kaplicy Gasztołtów czczony jest obraz św. Michała, Matki Bożej lub Madonny Sapieżyńskiej, ukoronowany koronami papieskimi w 1750 r., z uwagi na liczne łaski zsyłane wiernym. W Katedrze urządzono 11 kaplic, z których sześć na chwilę obecną przystosowanych jest do modlitwy. Pielgrzymi mogą modlić się nie tylko we wspomnianych kaplicach św. Kazimierza i Gasztołtów znajdujących się w prawej nawie, ale również w kaplicach Adoracji Najświętszego Sakramentu i Zesłańców, a w lewej nawie – w kaplicach św. Władysława i Wołłowiczów.

W podziemiach Katedry byli chowani dostojnicy, władcy, biskupi i członkowie kapituły, którzy zasłużyli się dla Wielkiego Księstwa Litewskiego. W Mauzoleum Królewskim został pochowany król Polski i Wielki Książę Litewski Aleksander Jagiellończyk, królowa Barbara Radziwiłłówna i Elżbieta Habsburżanka, serce władcy Władysława IV Wazy. W 1985 r. odnaleziono skarbiec Katedry. Są to litewskie arcydzieła sztuki złotniczej, które w 1939 r. jesienią, po rozpoczęciu wojny, ukryto w pośpiechu w niszy między kaplicą Gasztołtów a obecną kaplicą Zesłańców. Obecnie skarbiec Katedry eksponowany jest w Muzeum Dziedzictwa Kościelnego.

EUROPEJSKA SIEĆ SANKTUARIÓW MARYJNYCH

Kaplica Najświętszej Maryi Panny Matki Miłosierdzia w Ostrej Bramie i Kościół św. Teresy

Obiekt zalicza się do Szlaku św. Jana Pawła II, Miłosierdzia Bożego, Szlaku Maryjnego.

Podczas swojej wizyty na Litwie św. Jan Paweł II odmawiał różaniec w Kaplicy Ostrobramskiej. W jednym z przemówień przypomniał on, że w tym momencie, kiedy został wybrany na tron Apostoła Piotra, pospieszył pomodlić się do Kaplicy Matki Bożej Miłosierdzia w podziemiach Bazyliki Watykańskiej. Kaplica Ostrobramska jest jedną z najstarszych i najważniejszych miejsc pielgrzymstwa na Litwie. Pod koniec XVIII w. stała się ona dla Litwinów i Polaków symbolem walki o wolność i państwowość. Mieszkańcy Wilna uważali Maryję Pannę Ostrobramską za patronkę miasta. Św. Jan Paweł II mówił, że „ta Brama stała się miejscem spotkania z Matką Chrystusa i Kościoła, miejscem jedności wszystkich wierzących tego kraju. Chrześcijanie z Litwy, Polski, Białorusi, Ukrainy i innych krajów gromadzą się tu, by w obliczu Dziewicy Maryi, jak bracia i siostry dzielić się tą samą wiarą, jedną nadzieją i prawdziwą miłością”.

Brama Ostrobramska wzniesiona w stylu gotyckim w XVI w. jest jedyną zachowaną bramą w istniejących niegdyś murach obronnych Wilna. Na początku Obraz Matki Bożej Miłosierdzia umieszczony został na Ostrej Bramie od strony miasta, natomiast od strony zewnętrznej widniał obraz „Chrystusa Zbawiciela Świata”. Karmelici Bosi, którzy przybyli do Wilna w XVII w., zbudowali kaplicę nad Ostrą Bramą i tam umieścili wielbiony przez lud obraz. Początkowo do kaplicy można było się dostać tylko od strony ogrodu klasztornego, a wierni modlili się na zewnątrz. Galeria dla pielgrzymów została zbudowana pod koniec XVIII w., a w połowie XIX w. wejście do kaplicy zostało otwarte dla wszystkich wiernych. Kaplica Ostrobramska jest jednym z największych spadków po Karmelitach wileńskich.

Obraz Madonny namalowany został na początku XVII w. temperą na dębowej desce, wzorowany na rycinach holenderskiego malarza Martina de Vosa. To jeden z niewielu obrazów Madonny bez Dzieciątka. Można w nim dostrzec Dziewicę, słuchającą zwiastowania anielskiego, także Matkę Miłosierdzia, tulącą do serca grzeszników.

W 1927 r. wizerunek Madonny został ukoronowany koronami papieskimi i otrzymał, dekretem papieża Piusa XI, tytuł Matki Bożej Miłosierdzia.

Kaplica Ostrobramska została wpisana na listę europejskich sieci sanktuariów maryjnych, łączących 20 najważniejszych sanktuariów maryjnych Europy.

Kościół św. Teresy znajdujący się obok Kaplicy Ostrobramskiej jest jednym z najbardziej znanych sanktuariów późnego baroku na Litwie, z kopułą schowaną w dachu. Kościół, którego budowę zakończono i konsekrowano w 1654 r., należał do Karmelitów Bosych, których budynki klasztoru rozmieszczone były przy ścianie obronnej miasta Wilna, na terytorium trzech kwartałów. Obecnie jest to – jedyny z trzech zachowanych Kościołów karmelitańskich, działających w Wilnie. W latach 1760-1764 wileński malarz Maciej Słuszczański namalował cykl malowideł przedstawiających sceny z życia i działalności św. Teresy, freski obrazujące uduchowienie zakonu Karmelitów Bosych oraz iluzyjne ołtarze. W ołtarzu głównym zamontowany jest obraz przedstawiający ekstazę św. Teresy, kiedy to anioł ma przeszyć jej serce strzałą miłości Bożej.

WILNO – MIASTO MIŁOSIERDZIA

Sanktuarium Miłosierdzia Bożego

Sanktuarium zalicza się do Szlaku Bożego Miłosierdzia i św. Jana Pawła II.

W Sanktuarium Miłosierdzia Bożego czczony jest pierwszy Obraz Jezusa Miłosiernego namalowany w Wilnie. Obraz namalował malarz Eugeniusz Kazimirowski w 1935 r. w Wilnie w oparciu o wizję św. Faustyny. Podczas objawienia Pan Jezus tak mówił siostrze Faustynie: „Obiecuję, że dusza, która czcić będzie ten obraz, nie zginie. Obiecuję także, już tu na ziemi, zwycięstwo nad nieprzyjaciółmi, a szczególnie w godzinę śmierci. Ja sam bronić ją będę jako swej chwały.”

Podczas wizyty na Litwie św. Jan Paweł II modlił się przed tym Obrazem, który wtedy jeszcze znajdował się w Kościele Świętego Ducha. Zwracając się do wiernych papież zachęcał, aby bez względu na wszystko starać się być dziećmi Ojca Niebieskiego, poświęcającymi się uczniami Słowa Wcielonego i posłusznymi narzędziami Ducha Świętego: „Takim narzędziem Boga była św. Faustyna, która uwierzyła w słowa objawionego jej Zbawiciela i wypełniła jego wolę, aby namalować obraz niosący ludziom pocieszenie i spokój”.

W obecnym miejscu Sanktuarium Miłosierdzia Bożego, w XV-XVI w. znajdował się pierwszy Kościół p.w. Trójcy Przenajświętszej. W XVIII w. Kościół przebudowano, należał do Uniwersytetu Wileńskiego. W 1821 r. władze carskie zamieniły świątynię w Cerkiew Objawienia Pańskiego, a w 1920 r. znowu przypadła katolikom. W latach 1946-1947 w Kościele pracował spowiednik św. Faustyny bł. M. Sopoćko. Po II wojnie światowej władze sowieckie zamknęły Kościół. 8 marca 2004 r. kardynał Audrys Juozas Bačkis podpisał dekret o założeniu Sanktuarium Miłosierdzia Bożego, a Obraz Jezusa Miłosiernego wyeksponowano w sąsiedztwie Kościoła Ducha Świętego w głównym ołtarzu Sanktuarium.

JEROZOLIMA W WILNIE

Kościół Znalezienia Krzyża Świętego w Kalwarii Wileńskiej

Kościół zalicza się do Szlaku Maryjnego, Dominikańskiego w Wilnie, św. Jana Pawła II i Drogi Krzyżowej w Kalwarii.

Droga Krzyżowa w Kalwarii Wileńskiej, sakralny kompleks architektoniczny, jest jedną z największych Dróg Krzyżowych w Europie. Na cały kompleks składa się Kościół Znalezienia Krzyża Świętego i 35 stacji. Kościół Znalezienia Krzyża Świętego jest głównym miejscem obchodów Zielonych Świątek w Archidiecezji Wileńskiej.

Droga Krzyżowa w Kalwarii Wileńskiej została przygotowana w podzięce Bogu za zwycięstwo nad wojskiem carskiej Rosji i poświęcona w 1669 r. Dominikanie z klasztoru Ducha Świętego w Wilnie pielęgnujący to miejsce, wspierani przez możnowładców i wzniosłych duchownych, w 1772 r. zbudowali tu Kościół Znalezienia Krzyża Świętego i 20 nowych kaplic. Do XX w. kompleks rzadko ulegał zmianom. Więcej szkód dokonała tylko armia napoleońska. Kalwaria Wileńska najbardziej ucierpiała w czasach sowieckich, kiedy w 1962 r. w ciągu jednej nocy wysadzono niemal wszystkie stacje. Odbudowę rozpoczęto po odzyskaniu przez Litwę niepodległości w 1990 r.

Długość Drogi Krzyżowej, odległości pomiędzy stacjami mierzone krokami, odwzorowują topografię Jerozolimy z czasów Jezusa Chrystusa, dlatego znajdująca się w Wilnie Kalwaria zwana jest „miastem Jerozolimy”. Kościół Znalezienia Krzyża Świętego jest kompozycyjnym i ideowym centrum Kalwarii Wileńskiej. Wysokie wzgórze, na którym został wzniesiony Kościół, w topografii Kalwarii odpowiada Górze Golgoty. Ołtarz Wielki, zwany inaczej ołtarzem Chrystusa Ukrzyżowanego, jest najważniejszą stacją Drogi Krzyżowej ku czci śmierci Zbawiciela na Krzyżu. Wisząca w Ołtarzu figura Chrystusa Ukrzyżowanego uchodzi wśród wiernych za cudowną. Relikwia św. Krzyża jest wystawiona pod szklanym kloszem w ołtarzu Matki Boskiej Bolesnej. Ściany i sklepienia Kościoła zdobią spektakularne freski z końca XVIII w.

W ołtarzu Najświętszej Maryi Panny w lewej nawie czczony jest obraz Najświętszej Maryi Panny Bolesnej. Nad Obrazem Jezusa Miłosiernego znajduje się charakterystyczny dla Dominikanów obraz Najświętszej Maryi Panny Różańcowej, namalowany w XVII w. W lewej nawie mieści się ołtarz św. Hiacynta (Jacka), pamiętający czasy Dominikanów.

MATKA BOSKA – PATRONKA LITWY

Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Trokach

Kościół zalicza się do Szlaku św. Jana Pawła II i Szlaku Maryjnego.

Św. Jana Pawła II cechowała szczególna pobożność maryjna. Jako swoje motto apostolskie wybrał słowa „Totus Tuus” (Cały Twój), będące wyznaniem miłości i wiary względem Najświętszej Maryi Panny. Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Trokach, którego ołtarz zdobi słynący z łask obraz Matki Boskiej Trockiej – patronki Litwy, świadczy o głębokiej pobożności maryjnej Litwinów.

Jest to pierwszy na Litwie wizerunek Maryi, ukoronowany koronami papieskimi dnia 4 września 1718 r., któremu nadano tytuł Orędowniczki Chorych.

Kościół zbudowano z inicjatywy Wielkiego Księcia Litewskiego Witolda w 1409 r. i otrzymał tytuł Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny u Elżbiety. W tradycji chrześcijańskiej wydarzenie to rozumiane jest jako zetknięcie się Starego i Nowego Przymierza. Ściany wnętrza Kościoła z XV w. były udekorowane dziełami malarskimi w stylu bizantyjskim, pierwsze ich fragmenty odsłonięto w 2006 r. Freski przedstawiają sceny ze Starego i Nowego Testamentu. W Kościele tym od dawna ze szczególną żarliwością praktykuje się modlitwę różańcową, dlatego w boczny ołtarz Najświętszej Maryi Panny Różańcowej, usytuowany przy północno-wschodnim filarze, wkomponowano obraz „Matki Boskiej Różańcowej ze św. Dominikiem i św. Katarzyną Sieneńską”, namalowany w XVII w.

Kościoła nigdy nie zamknięto, nie przekazano wyznawcom innej konfesji i nie wykorzystywano niezgodnie z jego przeznaczeniem, dlatego uznawany jest za unikalny zabytek wiary i historii kultury litewskiej, który zachowuje dziedzictwo Kościoła i sztuki, obejmujące sześć stuleci.

Na obrazie Wielkiego Ołtarza widnieje Matka Boska Hodegetria (z grec. Wskazująca Drogę), namalowana w stylu bizantyjskim. Na Jej lewym kolanie siedzi Dzieciątko Jezus w purpurowej tunice, które w lewej ręce trzyma księgę, zaś prawą wyciąga w kierunku trzech róż, trzymanych przez Matkę, a symbolizujących trzy części różańca. Obraz jest mocno kojarzony z postacią księcia Witolda. Zapis z XVII w. umieszczony na odwrocie obrazu głosi, że bizantyjski imperator Manuel II Paleolog podarował tenże obraz Witoldowi z okazji chrztu. Wizerunek Maryi stanowiący pamięć o Witoldzie i jego wielkiej epoce umacniał naród, dlatego przy nim modlili się wysocy dygnitarze państwowi, możnowładcy, tłumy ludzi przybywały z najróżniejszych miejsc.

TRADYCJA ODPUSTU ZIELONOŚWIĄTKOWEGO

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Piwoszunach

W Kościele w Piwoszunach czczony jest słynący z łask obraz Najświętszej Maryi Panny. W 1988 r.kardynał Wincenty Sładkiewicz ukoronował obraz koronami poświęconymi przez św. Jana Pawła II i nadał mu tytuł Matki Boskiej Pocieszycielki Strapionych. Jest to jeden z najsłynniejszych centrów pielgrzymstwa na Litwie. Tu obchodzona jest ośmiodniowa Uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny – odpust zielonoświątkowy.

W głównym ołtarzu widnieje obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, namalowany na desce bukowej przez nieznanego malarza litewskiego w połowie XVII w. Prawdopodobnie obraz zamówił fundator pierwszego Kościoła poseł Jonas Klockis. Obraz przedstawia Dziewicę Maryję w płaszczu, prawą ręką obejmującą siedzące na Jej kolanach Dzieciątko, a w lewej trzymającą berło. Zdaniem badaczy sztuki, Matka Boska w Piwoszunach jest kopią najsłynniejszego obrazu Najświętszej Maryi Dziewicy z Kościoła Benedyktynów ze Starych Trok.

Znajdujący się w obecnym miejscu Kościół jest trzecią świątynią zbudowaną w 1825 r. dzięki staraniom Benedyktynów. Jest to zabytek drewnianej sakralnej architektury klasycystycznej na Litwie. Swoimi formami architektonicznymi przypomina Katedrę Wileńską. W lewym ołtarzu kaplicy znajduje się rzeźba Chrystusa Ukrzyżowanego wystrugana przez znanego rzeźbiarza Kazimierza Jelskiego, w prawej kaplicy zbudowano ołtarz św. Jana Chrzciciela – jednego z patronów Kościoła, w lewej nawie – ołtarz św. Benedykta innego patrona tego Kościoła, przypominający spuściznę po Benedyktynach, budowniczych i długoletnich gospodarzach tego Kościoła.

MARIANIE I BŁ. JERZY MATULEWICZ

Bazylika św. Michała Archanioła w Mariampolu

Historia miasta Mariampol jest mocno związana z zakonem Marianów. Nazwa miasta wywodzi się z połowy XVII w. od patronki tego miasta Maryi Panny. Z inicjatywy Marianów zbudowano obecny murowany neobarokowy Kościół, poświęcony w 1824 r. Otrzymał on tytuł św. Michała Archanioła, patrona klasztoru.

Bł. Jerzy Matulewicz jest niezwykle ważną postacią w historii Zgromadzenia Marianów, ponieważ na początku XX w. wskrzesił on mocno dotknięty represjami władzy carskiej i niemal całkiem zamierający klasztor. Tak więc międzywojenni Marianie mogli wznowić i rozwijać życie zakonne w Mariampolu – posiadali tu swój klasztor, założyli gimnazjum, drukarnię, bibliotekę (jednąz największych na Litwie), jak również przedsiębiorstwa sadownicze, ogrodnicze i rzemieślnicze.

Po II wojnie światowej i po zburzeniu przez sowietów Katedry w Wyłkowyszkach, Kościół św. Michała Archanioła w Mariampolu pełnił funkcję prokatedry w latach 1944-1949 i 1989-1998. W 1992 r. biorąc pod uwagę historyczną istotę tego Kościoła, otrzymał on tytuł bazyliki mniejszej.

W Bazylice św. Michała Archanioła w Mariampolu spoczywają szczątki arcybiskupa wileńskiego Jerzego Matulewicza (1871-1927), błogosławionego przez św. Jana Pawła II w 1987 r. Biskup przyczynił się do umacniania relacji pomiędzy Litwą i Stolicą Apostolską poprzez założenie  Litewskiej Prowincji Kościelnej i prace nad zatwierdzeniem konkordatu, był jednym z prekursorów litewskiej młodzieżowej organizacji katolickiej ‘Przyszłościowcy’.

Podczas głównych obchodów liturgicznych błogosławionego Jerzego i uroczystości odpustowych ku czci bł. Jerzego Matulewicza, które odbywają się co roku w lipcu w Mariampolu, gromadzi się mnóstwo pielgrzymów. W znajdującej się w pobliżu ojcowiźnie arcybiskupa Matulewicza – Luginie, zbudowano kaplicę bł. Jerzego Matulewicza. Do Lugini przybywają piesze pielgrzymki, organizowane są też rekolekcje dla młodzieży. W Bazylice wierzący czczą stary obraz Najświętszej Maryi Panny z Dzieciątkiem (Waizbuniszek), zawieszony przy wielkim ołtarzu w drewnianym Kościele z początku XVIII w.

HISTORYCZNA ŚWIĄTYNIA NA LITWIE

Bazylika archikatedralna Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Kownie

Podczas swojej wizyty na Litwie św. Jan Paweł II, przed spotkaniem z młodzieżą litewską, osobiście przybył do Katedry Kowieńskiej, aby się pomodlić. W 2013 r. w trakcie obchodów jubileuszu 600-lecia Bazyliki archikatedralnej, arcybiskup krakowski kardynał Stanisław Dziwisz podarował Katedrze relikwie św. Jana Pawła II, zachęcając tym samym, aby zawierzyć troski Kościoła i całego narodu litewskiego (błogosławionemu wówczas) Janowi Pawłowi II, prosząc go o wstawiennictwo. Relikwia błogosławionego czczona jest w jednym z bocznych ołtarzy, w którym umieszczono wizerunek         św. Jana Pawła II, poświęcony wiosną 2014 r., kiedy papież został ogłoszony świętym.

Bazylika archikatedralna w Kownie jest jedną z najstarszych i największych świątyń na Litwie. Przypuszcza się, że Wielki Książę Litewski Witold ufundował budowę poprzednika dzisiejszej Katedry, obecnego Kowieńskiego Kościoła parafialnego, wspomnianego po raz pierwszy w historycznych źródłach w 1413 r. Status Katedry nadano w 1895 r., natomiast tytuł bazyliki mniejszej w 1921 r. Świątynia została podniesiona do rangi bazyliki archikatedralnej po założeniu przez papieża Piusa XI oddzielnej Litewskiej Prowincji Kościelnej w 1926 r. i kiedy Archidiecezja Kowieńska stała się centrum metropolii kościelnej. To jedyny Kościół w naszym kraju, łączący w sobie elementy stylu późnego baroku, gotyckiego, renesansowego. Obecne wnętrze – to jeden z ostatnich litewskich kompleksów późnego baroku z drugiej połowy XVIII w. W końcu lewej nawy zachował się autentyczny ołtarz Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny z końca XVII w.

Najbardziej znane obrazy tej świątyni słynące z łask, to namalowany pod koniec XVI w. obraz Matki Boskiej Bolesnej (w ołtarzu przy pierwszym prawym filarze) i obraz Najświętszej Maryi Panny – Matki Łaskawej (w ołtarzu przy pierwszym lewym filarze).

W krypcie Katedry, w kaplicy i na placu przy Kościele zostali pochowani znani litewscy duchowni biskupi: Maciej Wołonczewski, Mieczysław Leonard Pallulon, Kasper Felicjan Cyrtowt, arcybiskupi  Franciszek Karewicz i Józef Skwirecki, doradca nuncjatury apostolskiej monsinior Luigi Faidutti, prałat Jan Maciulewicz Maironis, prałat Adomas Jakštas-Dambrauskas, kardynał Wincenty Słodkiewicz.

POMNIK NIEPODLEGŁOŚCI LITWY

Kościół Zmartwychwstania Pańskiego w Kownie

Bazylika Zmartwychwstania Pańskiego – symbol cierpienia, zmartwychwstania i wolności narodu litewskiego. Jej historia odzwierciedla historię Litwy XX w. Obecnie jest to jeden z najbardziej znanych symboli Kowna. W 1918 r. po odzyskaniu przez Litwę niepodległości, zrodziła się myśl zbudowania Kościoła na Zielonej Górze w Kownie jako pomnik niepodległości Litwy. II wojna światowa i okupacja sowiecka przerwały niemal zrealizowane, główne prace budowlane. Po wojnie nieukończony budynek Kościoła zamieniono w fabrykę radioodbiorników. W 1988 r., kiedy to działalność rozpoczął Litewski Ruch na rzecz Przebudowy „Sąjūdis”, odrodziła się idea świątyni o symbolicznym znaczeniu. W 1997 r. odbyły się pierwsze Msze święte w pełni obłożonej rusztowaniami świątyni, a w 2004 r. została nazwana Kościołem Zmartwychwstania Pańskiego. W 2015 r. papież Franciszek nadał mu tytuł bazyliki.

Bazylika Zmartwychwstania Pańskiego jest jednym z najbardziej wyrazistych przykładów modernizmu sakralnego na Litwie. Jej architekturę cechuje zwięzłość kompozycji przestrzennej, surowa rytmiczna linia pionu oraz schodkowa, wyraźnie zarysowana sylwetka, 70 metrowa wieża główna, która sprawia wrażenie jakby wznosiła się ku niebu. Na tarasie (na dachu) Kościoła znajduje się kaplica Matki Boskiej Szydłowskiej.

W kolumbarium Kościoła spoczywają szczątki wybitnych litewskich duchownych – założyciela Kościoła Feliksa Kapočiusa, ks. prof. Antoniego Paškusa, ks. Arvydasa Petrasa Žygasa, ks. prof. Kęstutisa Trimakasa.

W 2005 r., w roku odejścia św. Jana Pawła II do Domu Ojca Niebieskiego, znaczna część ludzi wzięła udział w czuwaniu modlitewnym zorganizowanym przez Archidiecezję Kowieńską w Kościele Zmartwychwstania . Stąd zrodziła się tradycja, aby w Kościele Zmartwychwstania co roku uroczyście obchodzić rocznicę śmierci Jana Pawła II.

ARCYDZIEŁO BAROKOWE I MATKA PIĘKNEJ MIŁOŚCI

Kościół i Klasztor Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Pożajściu

Wznoszący się na obrzeżach Kowna, na wzgórzu w Pożajściu obok Zalewu Kowieńskiego, Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny z klasztorem jest jednym z najbardziej znanych arcydzieł dojrzałego baroku we wschodniej Europie. Świątynię zbudował kanclerz Wielkiego Księstwa Litewskiego Krzysztof Zygmunt Pac w XVII w. dla zakonu Kamedułów. Obraz Matki Boskiej Kamedulskiej lub Matki Pięknej Miłości, słynący ze szczególnych łask, corocznie podczas przypadającego na 2 lipca odpustu, ściąga liczne tłumy pielgrzymów. Obraz ten w 1661 r. ofiarował fundatorowi Kościoła papież Aleksander VII.

Kompleks bogaty jest we freski, podejmujące tematy ikonograficzne. Warto wspomnieć też, namalowaną na ścianie przy zakrystii w południowym korytarzu klasztoru, historię życia i cierpienia św. Brunona Bonifacego z Kwerfurtu, kojarzonego z pierwszą pisemną wzmianką Litwy, zapisaną w Rocznikach Kwedlinburskich. Św. Brunon przybył na Litwę w celu głoszenia Ewangelii, w 1009 r. ochrzcił księcia Nethimera i został zamordowany przez jego brata. To najwcześniejsze i jedyne dzieło opisujące w wyczerpujący sposób pierwszy na Litwie chrzest.

W 1812 r. Kościół został zdewastowany przez żołnierzy napoleońskich, a po powstaniu z 1831 r. i zamknięciu klasztoru Kamedułów, zamieniony na cerkiew, wówczas bardzo się zmienił zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz. Kościół znacznie ucierpiał też podczas I wojny światowej. W międzywojniu osiedlił się tu Zakon Sióstr św. Kazimierza. W okresie komunizmu Siostry zostały wydalone i działały w podziemiach, a w pomieszczeniach klasztoru i Kościoła utworzono archiwum państwowe, bazę turystyczną, szpital psychiatrii i neurologii, oddział Muzeum Sztuki im. M. K. Čiurlionisa. W 1922 r. klasztor w Pożajściu został zwrócony Siostrom ze Zgromadzenia św. Kazimierza. Dzięki nim Pożajście stały się nie tylko domem Zgromadzenia, ale również centrum duchowym.

BUDOWA KOŚCIOŁA W CZASIE OKUPACJI SOWIECKIEJ

Kościół Maryi Królowej Pokoju w Kłajpedzie

Etapy budowy Kościoła ujawniają niezmiernie trudne warunki, w jakich żyli wierzący na Litwie w okresie okupacji sowieckiej i to jak ważne było dla nich oddanie i upór.

Do szóstego dziesięciolecia katolicy w Kłajpedzie mieli tylko jeden dom modlitwy – Kościół Apostołów, zwrócony przez niemieckich starowierców. W 1956 r. decyzją Komitetu Miasta przekazano katolickiej społeczności 1hektarowy podmokły teren, znajdujący się za miastem na ulicy Rumpiškės. Po wzmocnieniu podmokłych gruntów, rozpoczęto budowę Kościoła, jednak po kilku latach władze radzieckie zaczęły zakłócać prace budowlane, aż w końcu w 1962 r. przystąpiono do burzenia niemal gotowego Kościoła. Całe wyposażenie Kościoła było bezlitośnie niszczone. Dekoracje wysmarowano smołą, ołtarz główny rozbito i zatynkowano, pozostałe ołtarze wyburzono, zniszczono wszystkie elementy zdobnicze i zrujnowano wieże. Drogie gipsowe płaskorzeźby zostały roztrzaskane pod bieżnikami traktora, natomiast odłamki wrzucone do gnoju. W budynku utworzono oddział „Filharmonii Ludowej LSRR“. Wierzący na Litwie i zagraniczne społeczności wiernych pisały petycje, zbierały podpisy, aby zwrócono Kościół, jednak inicjatorów uważano za działaczy opozycji komunistycznego reżimu, przez co byli prześladowani przez KGB. Mimo to w 1988 r., kiedy swoją działalność rozpoczynał Litewski Ruch na rzecz Przebudowy „Sąjūdis“, zwrócono Kościół wiernym i wieczorem 25 listopada odprawiono pierwszą Mszę świętą. Znaczących prac odbudowy dokonał pierwszy proboszcz Kościoła ks. Bronisław Burneikis. Kościół zdobią freski i rzeźby współczesnych litewskich artystów.

PIERWSZE KALWARIE NA LITWIE

Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Kalwarii Żmudzkiej i Stacje Drogi Krzyżowej

Kalwaria Żmudzka – główna świątynia w Telszach. Miasteczko zasłynęło z dwudziestu stacji Drogi Krzyżowej założonej w 1639 r. Podczas Drogi Krzyżowej – nazywanej przez ludzi Kalwarią – pielgrzymi śpiewają pieśni góralskie liczące około 400 lat, rozważają mękę i śmierć Chrystusa na Krzyżu.

Początki świątyni w Kalwarii Żmudzkiej wiążą się z kaplicą zbudowaną na Górze Świętego Jana w   1619 r. oraz parafią założoną w 1622 r. W 1637 r. biskup żmudzki Jerzy Tyszkiewicz zaprosił do Gardy Dominikanów, dla których zbudował domy i podarował im ziemię. Dominikanie założyli tu Góry Kalwaryjskie – zbudowali kaplice symbolizujące stacje Męki, rozpoczęli świętowanie Odpustu Kalwaryjskiego. Od miejscowości Kalwaria założonej w Garda zakorzeniła się nazwa Kalwarii Żmudzkiej.

Od połowy XVII w. Kalwaria Żmudzka zaczęła słynąć cudownym obrazem Najświętszej Maryi Panny z Dzieciątkiem, przywiezionym przez jednego z Dominikanów z Rzymu oraz Odpustami Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny. W 1649 r. z Klasztoru Dominikanów w Lublinie sprowadzono do Kościoła relikwię św. Krzyża, która jest tu czczona do dzisiaj.

Wraz ze wzrostem popularności odpustów w Kalwarii Żmudzkiej i rosnącej liczby pielgrzymów, Dominikanie rozpoczęli nową budowę większego Kościoła, która trwała ponad 40 lat. Kościół został poświęcony w 1824 r. Pod koniec XIX w. po dwóch powstaniach zamknięto Klasztor Dominikanów, a Kościół spłonął. Prace odbudowy Kościoła zakończono w pierwszych latach XX w., a po odzyskaniu przez Litwę niepodległości w Kalwarii Żmudzkiej osiedlili się Marianie, którzy mieli duży wpływ na kulturę, oświatę, duchowy rozwój miasteczka. W okresie komunizmu zamknięto Klasztor Marianów, nazwę miasteczka zamieniono na Varduva. Mimo wszystko Kościoła nie zamknięto, a stacji Drogi Krzyżowej nie wysadzono. W 1987 r. w Kalwarii Żmudzkiej upamiętniono jubileusz chrztu Litwy. W 1988 r. Kościół otrzymał tytuł bazyliki mniejszej, a w 1989 r. zwrócono miasteczku nazwę Kalwarii Żmudzkiej. W 2006 r. ukoronowano koronami papieskimi obraz Najświętszej Maryi Panny z Dzieciątkiem.

SYMBOL WALKI POKOJOWEJ O WOLNOŚĆ

Góra Krzyży

Góra Krzyży jest unikalnym miejscem pielgrzymstwa na świecie, które stało się symbolem walki i zwycięstwa Litwinów nad komunizmem, zwane też litewską Golgotą. Miejsce to rozsławił św. Jan Paweł II, kiedy w 1933 r. goszcząc na Górze Krzyży odprawił Mszę świętą wraz z biskupami Litwy i z udziałem wielotysięcznego tłumu wiernych. W kazaniu święty papież szczerze przyznał, że długo czekał na dzień, kiedy będzie mógł odwiedzić tę Górę i rozważać na niej nad Krzyżem Chrystusa, ujawniającym kim jest Bóg i człowiek. Przed Mszą świętą i po niej papież wszedł na Górę, aby się pomodlić. Papież później wielokrotnie dzielił się w swoich przemowach wrażeniami z wizyty na Górze Krzyży, w ten sposób wieść o tym miejscu coraz bardziej się rozchodziła. W 1994 r. na Górze Krzyży postawiono Krzyż, który podarował Jan Paweł II.

W 1933 r. św. Jan Paweł II, po wizycie we Włoszech, w Klasztorze Franciszkanów na Górze La Verna, zachęcił Franciszkanów, aby zbudowali przy Górze Krzyży Erem. Klasztor zbudowano i poświęcono w 2000 r.

Przypuszcza się, że stawianie Krzyży na wzniesieniu pod Jurgajciami rozpoczęto około połowy XIX w., jako wyraz szczerego podziękowania i czci dla Boga. W zachowanych źródłach Dworu w Szawlach widnieje informacja, że pierwszy Krzyż postawił człowiek uleczony z ciężkiej choroby. Wspomina się również, iż Krzyże zaczęły pojawiać się na tej Górze ku czci poległym w 1831 r. lub uczestników powstania z 1863 r. Po ostatnim powstaniu generał-gubernator Michaił Murawjow zorganizował na Górze obóz koncentracyjny, w którym zginęło około 1000 powstańców.

W okresie komunizmu wierni, nie bacząc na zakazy i przeszkody, prawie każdej nocy stawiali tu nowe Krzyże, a oficerowie radzieccy systematycznie je wycinali. W trudnym dziesięcioleciu okupacji wyłoniło się znaczenie Krzyża jako źródła siły i nadziei. Wygrano pokojową walkę wiernych – Góra Krzyży dzisiaj jest jednym z najbardziej unikalnych miejsc pielgrzymstwa na świecie z ponad 200 000 Krzyży, a Litwa uwolniła się spod okupacji radzieckiej w 1991 r.

CENTRUM NOWEJ DIECEZJI LITEWSKIEJ

Katedra Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Szawlach

Katedra w Szawlach jest najbardziej wyrazistym dziełem architektury renesansowej na Litwie. Obecny murowany Kościół został zbudowany na początku XVII w. obok dawnego drewnianego Kościoła z rzeźbami św. Apostołów Piotra i Pawła w ołtarzu. Po drodze do Szawli już z daleka widać 70 metrową wieżę. Do końca XIX w. spektakularna pięciokondygnacyjna wieża o charakterze obronnym zakończona była drewnianym szpicem w kształcie dzwonu i wyposażona w zegar słoneczny, rzadko wówczas spotykany w Kościołach na Litwie. Wieżę przebudowano po tym, jak uderzył w nią piorun.

Katedra w Szawlach wyróżnia się obronnym charakterem architektonicznym. To tradycja stylu renesansowego i praktyczna konieczność obrony przestrzeni sakralnej, obiektów religijnych, dzieł sztuki przed dosyć częstymi w tym czasie napadami rabusiów oraz przed rozruchami protestantów. Wieżyczki bram na placu przy Kościele i wykusze wielkiej wieży posiadają otwory strzelnicze, mimo to charakter obronny jest bardziej formalny, gdyż nisze strzelnicze są uproszczone i niedogodne. Kościół ucierpiał znacząco podczas wojny ze Szwedami w połowie XVII w., Wojny Północnej na początku XVIII w. i I wojny światowej. Najbardziej jednak został zdewastowany podczas II wojny światowej w wyniku pożaru i bombardowań szalejących w Szawlach. Zniszczeniu uległo cenne wnętrze, dzieła sztuki, wyposażenie Kościoła, dokumenty archiwalne. Prace restauratorskie rozpoczęto natychmiast po wojnie i trwały co najmniej trzy dekady. W ołtarzu głównym restaurowanej świątyni postawiono dębowy Krzyż z Chrystusem Ukrzyżowanym, który ocalał z pożaru. W 1997 r. św. Jan Paweł II założył diecezję szawelską z główną jej świątynią – Katedrą w Szawlach.

Jednym z najważniejszych obiektów kultu tej świątyni jest obraz Matki Boskiej z Kalwarii Żmudzkiej. W kaplicy Bożego Miłosierdzia czczone są relikwie św. Jana Pawła, św. Faustyny i bł. M. Sopoćki.

CHWILA WYTCHNIENIA DLA ŚW. JANA PAWŁA II

Kościół św. Ignacego Loyoli

Po  osiedleniu się Jezuitów w Szawlach w 1930 r., z inicjatywy ks. Benedykta Andruszki (pierwszego rektora), wybudowano murowane oratorium w 1936 r. W 1948 r. Kościół zamknięto, w pomieszczeniach urządzono magazyn, później salę sportową. W 1986 r. pod przykrywką konieczności posiadania sali koncertowej, ówczesne władze miasta zatroszczyły się o środki finansowe i rozpoczęto restaurację Kościoła. W 1990 r. Kościół zwrócono wiernym, a 23 grudnia ponownie go konsekrowano.

W 1993 r. papież Jan Paweł II podczas swojej wizyty na Litwie zatrzymał się tu na chwilę, aby odpocząć. W tym czasie pobłogosławił Kościół i przyszłą szkołę podstawową im. Ojca Benedykta Andruszki, którą założono przy Kościele w dawnym przedszkolu w 1995 r.

KOMPLEKS KLASZTORU BERNARDYNÓW

Kościół klasztorny Najświętszej Maryi Panny Królowej Aniołów w Cytowianach

Kompleks Kościoła Najświętszej Maryi Panny Królowej Aniołów oraz Klasztoru Bernardyńskiego w Cytowianach – jeden z najcenniejszych i największych przykładów architektury sakralnej na Litwie z XVII-XVIII w., który charakteryzuje wyraźna wielopoziomowa harmonia stylu gotyckiego, renesansowego i barokowego. Na kompleks składa się Kościół, plac przy Kościele ze stacjami Drogi Krzyżowej i Kaplica Świętych Schodów, zbudowana na wzór kaplicy w pałacu laterańskim w Rzymie, mury dwupiętrowego klasztoru i budynki gospodarcze podłączone do tego kompleksu. W ołtarzu głównym Kościoła – słynący z łask obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Należy on do tych rzadszych przykładów malarstwa Wielkiego Księstwa Litewskiego, dla których charakterystyczna jest symboliczna struktura ikon należących do tradycji bizantyjskiej oraz grawerowane złocone tło, odnalezione w 2003 r. podczas restauracji obrazu.

Szczególnym miejscem bernardyńskiej tradycji pobożności jest Droga Krzyżowa. Galeria obecnej Drogi Krzyżowej i Kaplica Schodów Chrystusa (nazywanych też Świętymi Schodami) powstała w drugiej połowie XVIII w., po podróży Bernardyna Antoniego Burnickiego do Ziemi Świętej. Z Jerozolimy przywiózł on do klasztoru modele słynniejszych w Jerozolimie i Ziemi Świętej świątyń chrześcijańskich, stworzonych z muszelek, dwa krzyże i trochę ziemi świętej, którą umieszczono pod szklanym kloszem obok wizerunków stacji w czasie, gdy jeszcze budowano stacje Drogi Krzyżowej. W trakcie budowy Drogi Krzyżowej na klasztornym dziedzińcu nie starano się odtwarzać topografii Jerozolimy, jednak poprzez dzieła sztuki podejmowany jest wątek męki Chrystusa. Na każdym schodku kaplicy pod szklanym kloszem wystawiona jest relikwia.

OBJAWIENIE MARYI

Sanktuarium w Szydłowie

Objawienie Matki Boskiej w Szydłowie jest jednym z pierwszych Jej objawień w Europie lub wręcz jedynym, w którym Matka Boska zwróciła się do człowieka innego wyznania. W połowie XVI w., kiedy w okolicy Szydłowa zakorzenił się kalwinizm, Kościół zburzono, a ostatni jego proboszcz Jan Holubka, złożył wartościowe przedmioty i dokumenty Kościoła do skrzyni i zakopał je w ziemi, niedaleko Kościoła. W 1608 r. pastuszkom, którzy paśli bydło na kościelnej ziemi objawiła się płacząca Maryja Panna z Dzieciątkiem. Jednemu z pastuszków, któremu towarzyszył katecheta wyznania kalwińskiego, Maryja powiedziała, że w tym miejscu czczony był jej Syn, gdzie teraz orzą i sieją. Niedługo odnaleziono ukryte dokumenty kościelne będące dowodem prawa własności, dzięki którym po wygranej sprawie sądowej przeciwko Kalwinistom, zwrócono wywłaszczony majątek Kościoła Katolickiego oraz zbudowano drewniany Kościół. Po wznowieniu odpustów szydłowskich, obraz Najświętszej Maryi Panny z Dzieciątkiem zaczął słynąć łaskami. W 1786 r. poświęcono nowy późno barokowy Kościół Katolicki  – obecną Bazylikę Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, a słynący od dawna łaskami obraz Najświętszej Maryi Panny z Dzieciątkiem ukoronowano koronami papieskimi. Po prawej stronie prezbiterium znajduje się Kaplica Matki Boskiej Uzdrowienia Chorych, gdzie przechowywana jest skrzynia znaleziona po objawieniu, w której został ukryty majątek Kościoła, krzyż przestrzelony podczas sporu z Kalwinistami, stare szaty liturgiczne oraz przedmioty z Kościoła w Szydłowie.

Odpusty szydłowskie stały się bardzo popularne w okresie międzywojennym na Litwie a władzy radzieckiej nie udało się ich zlikwidować. W 1924 r. zgodnie z projektem słynnego architekta Antoniego Wiwulskiego, w miejsce drewnianej kaplicy Objawienia Maryi zbudowano i poświęcono murowaną kaplicę. W 1991 r. w Szydłowie kardynał Wincenty Słodkiewicz oraz przewodniczący Sejmu Republiki Litewskiej Vytautas Landsbergis podpisali akt zawierzenia Litwy Najświętszej Maryi Pannie. W 1993 r. św. Jan Paweł II modlił się w Kaplicy Objawienia Najświętszej Maryi Panny w Szydłowie, wziął udział w Liturgii Słowa Bożego w Bazylice Narodzenia Najświętszej Maryi Panny.

SIOSTRZANE SANKTUARIUM BAZYLIKI PAPIESKIEJ MATKI BOŻEJ WIĘKSZEJ

Bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Krakinowie

Kościół w Krakinowie słynie z cudownego obrazu Najświętszej Maryi Panny z Dzieciątkiem. Podanie mówi, że pod koniec XIV w. przywiózł go z Krakowa pobożny rycerz Szyling i ofiarował misjonarzowi o imieniu Albert (Albrecht), głoszącemu Ewangelię nad Niewiażą. Początek katolicyzmu w Krakinowie wiąże się właśnie z tym wizerunkiem. W 1419 r. obraz przeniesiono z niewielkiej kaplicy do pierwszego Kościoła w Krakinowie, który zbudował Witold Wielki.

Obecny Kościół gotycki wzniesiono w 1901 r. i w czasie wojen światowych prawie w ogóle nie ucierpiał. W 1999 r. św. Jan Paweł II udzielił świątyni w Krakinowie odpustu zupełnego w czasie Oktawy Zesłania Ducha Świętego i 15 dnia każdego miesiąca w Roku Jubileuszowym 2000. 7 maja w Rzymie podczas nabożeństwa, w pobliżu Koloseum, Ojciec Święty ogłaszając męczenników wiary       XX w., wśród 114 świadków wiary z Litwy, wpisanych do księgi męczenników Kościoła, wspomniał aż 8 męczenników, którzy podczas II wojny światowej bronili wiary i Kościoła.

W 2011 r. Kościół w Krakinowie otrzymał tytuł bazyliki mniejszej. Jest to pierwsza na Litwie i jak na razie jedyna świątynia połączona specjalnymi więzami duchowymi z papieską bazyliką Matki Boskiej w Rzymie w 2009 r. i wpisana na jej tablicach jako siostrzana świątynia tejże Bazyliki.

Szczególnym patronem Krakinowa jest św. Antoni Padewski. Cudowny jego obraz można znaleźć w bocznym ołtarzu po lewej stronie. W Kościele można także zobaczyć obraz „Chrystus wśród mieszkańców Krakinowa”.  W 2014 r. w Niedzielę Miłosierdzia Bożego w ołtarzu bocznym odsłonięto obraz św. Jana Pawła II.

NAJPIĘKNIEJSZY KOMPLEKS NEOGOTYCKI NA LITWIE

Kościół Świętego Apostoła i Ewangelisty Macieja w Rakiszkach

Obecny Kościół w Rakiszkach poświęcony w 1885 r., był w tym czasie świątynią o europejskim zasięgu. Dzisiaj jest to najładniejszy kompleks neogotycki na Litwie z nadzwyczaj cennymi pracami europejskich mistrzów XIX w. Budowę Kościoła wspierali i nadzorowali brat i siostra – Reinold Tyzenhauz i Maria Przeździecka. Hrabia próbował zachęcić do współpracy jak najwięcej parafian. Ciekawe jest również to, że zwolnił on chłopów z pańszczyzny dziesięć lat przed zniesieniem przez cara pańszczyzny.

Po śmierci hrabiego urządzeniem wnętrza Kościoła zajęła się jego siostra i dopilnowała, aby znalazły się tu tylko najlepsze prace ówczesnych mistrzów. Ołtarz z pozłacanego brązu został wyprodukowany  w Paryżu. Na paryskiej wystawie nabyto drogocenny wkomponowany w ołtarz krucyfiks oraz mównicę, którą uważa się za arcydzieło. W tym czasie mównica kosztowała 5000 franków, za które można było zbudować nieco skromniejszy Kościół. Gotycki baldachim nad ołtarzem i piękne dębowe figurki zostały wystrugane w pracowni Goyerów w Leuven (Belgia). W prezbiterium stoją rzeźby z brązu wykonane w Wiedniu, uwieczniające postaci Engelbrechta Tyzenhauza z zakonu liwońskiego oraz fundatora hrabiego Reinholda Tyzenhauza. W tylnej części ołtarza wygrawerowano imiona i nazwiska wszystkich osób, które przyczyniły się do wybudowania Kościoła: na jednym boku po łacinie komitet i mistrzowie budowy, na drugim – po polsku wymienieni szlachcice, a po środku w języku litewskim ulice wiejskie, chutory i ich mieszkańcy chłopi. Witraże Kościoła powstały w Wiedniu, na których widnieją herby rodu fundatorów. Kościół wyłożony jest granitem z Finlandii, natomiast podłoga prezbiterium i schody ołtarza są z białego marmuru. W podziemnej kaplicy został pochowany hrabia R. Tyzenhauz. Nadzwyczaj ceniona jest tu mozaika przedstawiająca Ostrobramską Matkę, która mogła prawdopodobnie powstać w Rzymie.

Rakiszki wsławiły się pobożnością maryjną, dlatego można tam znaleźć wiele rzeźb z wizerunkiem Maryi. W prawej nawie Kościoła znajduje się ołtarz Maryi Królowej Różańca, z punktu widzenia ikonografii o ciekawej kompozycji rzeźbiarskiej – rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem, otoczona piętnastoma wystruganymi tajemnicami modlitwy różańcowej.