Kościół Świętych Apostołów Filipa i Jakuba przy Klasztorze Dominikanów

Kościół zalicza się do Szlaku Maryjnego, Dominikańskiego w Wilnie i Drogi św. Jakuba.

Drewniany Kościół Świętych Apostołów Filipa i Jakuba oraz Klasztor Dominikanów zbudowano na przedmieściu Łukiszek w 1642 r. Obowiązkiem zakonników było za darmo chować ubogich i nieść im kościelną pomoc. Znajdowały się tu wówczas cmentarze miejskie, na których chowano nędzników. Drewniany Kościół spłonął podczas walk z wojskami moskiewskimi , a w XVIII w. odbudowano murowaną świątynię, która nie zmieniła się aż po dziś dzień. W okresie komunizmu w Kościele urządzono skład owoców i warzyw, później – pomieszczenie gospodarcze Teatru Opery i Baletu. Do 2004 r. w dawnym klasztorze działał szpital.

Wizerunek Matki Boskiej Łukiskiej słynął z cudów w Kościele Dominikanów od końca XVII w. Ikonę tą z „walk moskiewskich” przywiózł generał artylerii Wielkiego Księstwa Litewskiego, starosta Łoździei Maciej Korwin Gosiewski. Niedługo dokonywały się tu cuda za pośrednictwem wizerunku Matki Boskiej Łukiskiej, opisane w książce pt. „Mistyczna fontanna” w 1737 r.

W okresie komunizmu uważano, że cudowna ikona zaginęła, okazało się jednak, że jest przechowywana w Kościele św. Rafała, znajdującym się po drugiej stronie rzeki. Po odzyskaniu przez Litwę niepodległości, ikonę zwrócono Kościołowi św. Filipa i Jakuba, a Kościół przywrócono Dominikanom. Założono tu generalne centrum wikariatu Dominikanów z Białorusi, Estonii, Łotwy i Litwy. W 2015 r. po raz pierwszy zabrzmiał odrestaurowany karylion kościelny – unikalny instrument składający się z 61 dzwonów. Jest on największy w krajach bałtyckich.

Bazylika Archikatedralna św. Stanisława Biskupa i św. Władysława w Wilnie

Historyczną podróż na Litwie św. Jan Paweł II rozpoczął modlitwą w Bazylice Archikatedralnej w Wilnie przypominając, że w tej oto świątyni bije serce narodu litewskiego. Katedra Wileńska jest jednym z najstarszych Kościołów na Litwie. Po raz pierwszy została wspomniana w źródłach historycznych w 1387 r., roku chrztu Litwy. Katedrze nadano tytuł św. Władysława (króla i patrona Węgier), zgodnie z przyjętym na chrzcie imieniem Jagiełły, ówczesnego władcy Litwy i Polski. Znajdujący się w pobliżu ołtarza głównego obraz, namalowany przez znanego malarza litewskiego Franciszka Smuglewicza, przedstawia śmierć św. Stanisława biskupa krakowskiego, innego patrona Katedry Wileńskiej. Podobno krytykował on niestosowne okrucieństwo i niemoralne zachowanie króla Polski Bolesława II i w rezultacie go ekskomunikował. Król zabił biskupa podczas Mszy świętej.

Przez ponad 600 lat niejednokrotnie przebudowywana Katedra nabyła obecnego wizerunku w neoklasycystycznym stylu na początku XIX w. (architekt Laurynas Gucevičius). W okresie komunizmu (1949-1988) Katedra została zamknięta, przez długi czas działała w niej Wileńska Galeria Obrazów. Dopiero w 1988 r. przywrócono ją wiernym i ponownie konsekrowano, zwrócono jej także relikwie św. Kazimierza – patrona Litwy i młodzieży, czczone w ozdobnej kaplicy św. Kazimierza, która jest jednym z najcenniejszych zabytków barokowych na Litwie.

Katedra została zbudowana w pierwszej połowie XVII w., bogato zdobiona marmurem, profilami sztukatorskimi, freskami. W prawej nawie znajdującej się w kaplicy Gasztołtów czczony jest obraz św. Michała, Matki Bożej lub Madonny Sapieżyńskiej, ukoronowany koronami papieskimi w 1750 r., z uwagi na liczne łaski zsyłane wiernym. W Katedrze urządzono 11 kaplic, z których sześć na chwilę obecną przystosowanych jest do modlitwy. Pielgrzymi mogą modlić się nie tylko we wspomnianych kaplicach św. Kazimierza i Gasztołtów znajdujących się w prawej nawie, ale również w kaplicach Adoracji Najświętszego Sakramentu i Zesłańców, a w lewej nawie – w kaplicach św. Władysława i Wołłowiczów.

W podziemiach Katedry byli chowani dostojnicy, władcy, biskupi i członkowie kapituły, którzy zasłużyli się dla Wielkiego Księstwa Litewskiego. W Mauzoleum Królewskim został pochowany król Polski i Wielki Książę Litewski Aleksander Jagiellończyk, królowa Barbara Radziwiłłówna i Elżbieta Habsburżanka, serce władcy Władysława IV Wazy. W 1985 r. odnaleziono skarbiec Katedry. Są to litewskie arcydzieła sztuki złotniczej, które w 1939 r. jesienią, po rozpoczęciu wojny, ukryto w pośpiechu w niszy między kaplicą Gasztołtów a obecną kaplicą Zesłańców. Obecnie skarbiec Katedry eksponowany jest w Muzeum Dziedzictwa Kościelnego.

Kaplica Najświętszej Maryi Panny Matki Miłosierdzia w Ostrej Bramie i Kościół św. Teresy

Podczas swojej wizyty na Litwie św. Jan Paweł II odmawiał różaniec w Kaplicy Ostrobramskiej. W jednym z przemówień przypomniał on, że w tym momencie, kiedy został wybrany na tron Apostoła Piotra, pospieszył pomodlić się do Kaplicy Matki Bożej Miłosierdzia w podziemiach Bazyliki Watykańskiej.

Kaplica Ostrobramska jest jedną z najstarszych i najważniejszych miejsc pielgrzymstwa na Litwie. Pod koniec XVIII w. stała się ona dla Litwinów i Polaków symbolem walki o wolność i państwowość. Mieszkańcy Wilna uważali Maryję Pannę Ostrobramską za patronkę miasta. Św. Jan Paweł II mówił, że „ta Brama stała się miejscem spotkania z Matką Chrystusa i Kościoła, miejscem jedności wszystkich wierzących tego kraju. Chrześcijanie z Litwy, Polski, Białorusi, Ukrainy i innych krajów gromadzą się tu, by w obliczu Dziewicy Maryi, jak bracia i siostry dzielić się tą samą wiarą, jedną nadzieją i prawdziwą miłością”.

Brama Ostrobramska wzniesiona w stylu gotyckim w XVI w. jest jedyną zachowaną bramą w istniejących niegdyś murach obronnych Wilna. Na początku Obraz Matki Bożej Miłosierdzia umieszczony został na Ostrej Bramie od strony miasta, natomiast od strony zewnętrznej widniał obraz „Chrystusa Zbawiciela Świata”. Karmelici Bosi, którzy przybyli do Wilna w XVII w., zbudowali kaplicę nad Ostrą Bramą i tam umieścili wielbiony przez lud obraz. Początkowo do kaplicy można było się dostać tylko od strony ogrodu klasztornego, a wierni modlili się na zewnątrz. Galeria dla pielgrzymów została zbudowana pod koniec XVIII w., a w połowie XIX w. wejście do kaplicy zostało otwarte dla wszystkich wiernych. Kaplica Ostrobramska jest jednym z największych spadków po Karmelitach wileńskich.

Obraz Madonny namalowany został na początku XVII w. temperą na dębowej desce, wzorowany na rycinach holenderskiego malarza Martina de Vosa. To jeden z niewielu obrazów Madonny bez Dzieciątka. Można w nim dostrzec Dziewicę, słuchającą zwiastowania anielskiego, także Matkę Miłosierdzia, tulącą do serca grzeszników.

W 1927 r. wizerunek Madonny został ukoronowany koronami papieskimi i otrzymał, dekretem papieża Piusa XI, tytuł Matki Bożej Miłosierdzia.

Kaplica Ostrobramska została wpisana na listę europejskich sieci sanktuariów maryjnych, łączących 20 najważniejszych sanktuariów maryjnych Europy. Kościół św. Teresy znajdujący się obok Kaplicy Ostrobramskiej jest jednym z najbardziej znanych sanktuariów późnego baroku na Litwie, z kopułą schowaną w dachu. Kościół, którego budowę zakończono i konsekrowano w 1654 r., należał do Karmelitów Bosych, których budynki klasztoru rozmieszczone były przy ścianie obronnej miasta Wilna, na terytorium trzech kwartałów. Obecnie jest to – jedyny z trzech zachowanych Kościołów karmelitańskich, działających w Wilnie. W latach 1760-1764 wileński malarz Maciej Słuszczański namalował cykl malowideł przedstawiających sceny z życia i działalności św. Teresy, freski obrazujące uduchowienie zakonu Karmelitów Bosych oraz iluzyjne ołtarze. W ołtarzu głównym zamontowany jest obraz przedstawiający ekstazę św. Teresy, kiedy to anioł ma przeszyć jej serce strzałą miłości Bożej.

Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Trokach

Kościół zalicza się do Szlaku św. Jana Pawła II i Szlaku Maryjnego.

Św. Jana Pawła II cechowała szczególna pobożność maryjna. Jako swoje motto apostolskie wybrał słowa „Totus Tuus” (Cały Twój), będące wyznaniem miłości i wiary względem Najświętszej Maryi Panny. Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Trokach, którego ołtarz zdobi słynący z łask obraz Matki Boskiej Trockiej – patronki Litwy, świadczy o głębokiej pobożności maryjnej Litwinów.

Jest to pierwszy na Litwie wizerunek Maryi, ukoronowany koronami papieskimi dnia 4 września 1718 r., któremu nadano tytuł Orędowniczki Chorych.

Kościół zbudowano z inicjatywy Wielkiego Księcia Litewskiego Witolda w 1409 r. i otrzymał tytuł Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny u Elżbiety. W tradycji chrześcijańskiej wydarzenie to rozumiane jest jako zetknięcie się Starego i Nowego Przymierza. Ściany wnętrza Kościoła z XV w. były udekorowane dziełami malarskimi w stylu bizantyjskim, pierwsze ich fragmenty odsłonięto w 2006 r. Freski przedstawiają sceny ze Starego i Nowego Testamentu. W Kościele tym od dawna ze szczególną żarliwością praktykuje się modlitwę różańcową, dlatego w boczny ołtarz Najświętszej Maryi Panny Różańcowej, usytuowany przy północno-wschodnim filarze, wkomponowano obraz „Matki Boskiej Różańcowej ze św. Dominikiem i św. Katarzyną Sieneńską”, namalowany w XVII w.

Kościoła nigdy nie zamknięto, nie przekazano wyznawcom innej konfesji i nie wykorzystywano niezgodnie z jego przeznaczeniem, dlatego uznawany jest za unikalny zabytek wiary i historii kultury litewskiej, który zachowuje dziedzictwo Kościoła i sztuki, obejmujące sześć stuleci.

Na obrazie Wielkiego Ołtarza widnieje Matka Boska Hodegetria (z grec. Wskazująca Drogę), namalowana w stylu bizantyjskim. Na Jej lewym kolanie siedzi Dzieciątko Jezus w purpurowej tunice, które w lewej ręce trzyma księgę, zaś prawą wyciąga w kierunku trzech róż, trzymanych przez Matkę, a symbolizujących trzy części różańca. Obraz jest mocno kojarzony z postacią księcia Witolda. Zapis z XVII w. umieszczony na odwrocie obrazu głosi, że bizantyjski imperator Manuel II Paleolog podarował tenże obraz Witoldowi z okazji chrztu. Wizerunek Maryi stanowiący pamięć o Witoldzie i jego wielkiej epoce umacniał naród, dlatego przy nim modlili się wysocy dygnitarze państwowi, możnowładcy, tłumy ludzi przybywały z najróżniejszych miejsc.