Św. Jan, św. Antoni, św. Eustachy (Po litewsku: Jonas, Antanas, Eustachijus)

W Kościele ich pamięć wspominamy 27 kwietnia

Św. Jan, św. Antoni, św. Eustachy są najsłynniejszymi świętymi męczennikami, których szczególną czcią darzą prawosławni Litwini. W 1969 r. papież Paweł VI wpisał ich na listę świętych Kościoła rzymskokatolickiego.

Według opisu męczeństwa świętych, bracia Kruglec i Neżyło byli szlachetnymi poganami, wywodzącymi się z Litwy. Służyli Wielkiemu Księciu Litewskiemu Olgierdowi (ojciec władcy Wielkiego Księstwa Litewskiego i Królestwa Polskiego Jagiełły). Nestor, który przybył do Wilna z żoną księcia Olgierda, wywarł na nich wielki wpływ i w rezultacie przyjęli chrzest oraz chrześcijańskie imiona Antoni i Jan. Zgodnie z chrześcijańską tradycją zaczęli przestrzegać postu, nie przystrzygali brody i nie ścinali włosów. Oburzyło to innych możnowładców dworu. Antoni i Jan zostali wtrąceni do więzienia i zmuszani do porzucenia swojej wiary. Jan po roku wyrzekł się wiary, ale widząc wytrzymałość swojego brata, ponownie się nawrócił. W 1346 r. władca Wielkiego Księstwa Litewskiego Olgierd, naciskany przez możnowładców, skazał ich na śmierć przez powieszenie.

Idąc za przykładem Jana i Antoniego ich kuzyn Kumiec także nawrócił się na chrześcijaństwo i na chrzcie otrzymał imię Eustachy. Jednak chcąc go zmusić do odrzucenia wiary w 1347 r., został poddany najokrutniejszym torturom – podczas bicia roztrzaskano mu kości, w środku zimy oblewano go lodowatą wodą, wyrywano włosy, aż w ostateczności skazano go na śmierć przez powieszenie. Mówi się, że synowie samego księcia Olgierda zdjęli nocą męczennika i pochowali przy kuzynach – Janie i Antonim. Po męczeństwie zrodził się miejscowy kult wspomnianych męczenników, który po pewnym czasie nabrał międzynarodowego charakteru. W 1374 r. szczątki męczenników przewieziono do Konstantynopola, gdzie zostały uroczyście przyjęte przez patriarchę Filoteusza.

Książę Olgierd rozumiejąc, że nowi męczennicy mogą być użyteczni politycznie i pomóc w nawiązaniu kontaktów z Bizancjum, sam zadbał o to, aby w miejscu męczeństwa zbudowano cerkiew. Najpierw pojawiła się tu drewniana kaplica. Później w tym miejscu zbudowano murowaną cerkiew – obecnie Kościół św. Trójcy (unicki) obrządku greckiego. Pochowano w nim szczątki męczenników. Po Unii brzeskiej (1596 r.), kiedy osiedlili się tu katolicy obrządku greckiego, rosyjska drewniana świątynia prawosławna została wzniesiona w miejsce obecnej cerkwi św. Ducha. Przeniesiono tam szczątki męczenników. Jezuici oraz grekokatolicy opisali ikonografię, rozpowszechnili historię, jako że byli oni jednymi z pierwszych i pierwsi oficjalnie uznani męczennicy chrześcijańscy na Litwie.

W 1547 r. w Moskwie zostali oficjalnie ogłoszeni prawosławnymi świętymi. 14 kwietnia (według obecnego kalendarza – 27 kwietnia) stał się ich świętem.

Podczas I wojny światowej szczątki zostały przewiezione do Moskwy w celu ich zabezpieczenia, jednak po II wojnie światowej nakazem patriarchy moskiewskiego, zostały zwrócone do Wilna. 26 lipca, dzień zwrócenia szczątków do Wilna, jest jednym z najważniejszych świąt miejscowych prawosławnych.

Św. Jozafat Kuncewicz, OSBM (1580-1623)

W Kościele jego pamięć wspominamy 12 listopada

Jozafat Kuncewicz całe swoje monastyczne życie poświęcił jedności Wschodniego i Zachodniego Kościoła Chrześcijańskiego. Dlatego uważany jest za pioniera ruchu ekumenicznego i patrona ludzi oddanych ekumenizmowi. Za wkład w jedność Kościoła chrześcijańskiego został pochowany w Bazylice św. Piotra w Rzymie za wielkim ołtarzem.

Jan (Iwan) Kuncewicz urodził się w 1580 r. we Włodzimierzu Wołyńskim (Ukraina) w rodzinie kupców. W 1596 r. przybył do Wilna, gdzie w założonej przez Jezuitów akademii, przygotowywał się do zawodu kupca. W 1604 r. wstąpił do bazyliańskiego klasztoru Trójcy Świętej w Wilnie, przyjmując imię zakonne Jozafat.

Będąc wytrwałym pasterzem, nawiązującym więzi z ludźmi, nazywany był przez prawosławnych „złodziejem dusz”, ponieważ sprowadził do Kościoła katolickiego wielu prawosławnych. Od 1617 r. był biskupem unickim w Połocku. Zreorganizował Zakon Bazylianów i założył Zakon Świętego Bazylego Wielkiego – Zgromadzenie św. Trójcy z centrum w Wilnie. Od 1618 r. był arcybiskupem Połocka (Białoruś). Szczególnie popierał ideę unii Kościołów katolickiego i prawosławnego, której przeciwny był rosyjski Kościół prawosławny. Został zabity przez mieszkańców Witebska, przeciwników unii. Zaledwie 20 lat później Jozafat został beatyfikowany, a w 1867 r. papież Pius IX ogłosił go świętym. Szczątki świętego przechowywane były w grekokatolickiej Katedrze w Połocku, a następnie ukrywane w różnych miejscach na Litwie, w Polsce, na Białorusi, a w 1916 r. przeniesione do Kościoła św. Barbary w Wiedniu. Od 1949 r. jego ciało pochowane jest w Bazylice św. Piotra w Rzymie.

Św. Andrzej Bobola, SJ (1591-1657)

W Kościele jego pamięć wspominamy 16 maja

Przyszły święty Andrzej Bobola urodził się w 1591 r. w Sandomierzu, w Polsce. W 1611 r. wstąpił do Towarzystwa Jezusowego w Wilnie, na Uniwersytecie Wileńskim studiował filozofię i teologię, pracował w różnych domach litewskiej prowincji Jezuitów. W Wilnie św. Andrzej Bobola spędził niemal jedną trzecią swojego życia. Nawet dwanaście lat pracował w Kościele św. Kazimierza: był kaznodzieją, spowiednikiem, rektorem Kościoła, kierownikiem Sodalicji Mariańskiej. W tym Kościele w 1622 r. został wyświęcony na kapłana, a w 1630 r. złożył uroczyste śluby zakonne. Podczas wojny Polski i Litwy z Moskwą w 1655 r., Kozacy pałali nienawiścią do katolicyzmu. Ojciec Bobola słynący ze swego apostolstwa, został przez nich pojmany w 1657 r. Z powodu tego, że nie wyrzekł się wiary katolickiej, 16 maja został w okrutny sposób udręczony.

W 1702 r. w czasie Wojny Północnej, M. Godebskiemu, rektorowi kolegium jezuickiego w Pińsku ukazał się nieznany Jezuita, z którego biło nieziemskie światło, który obiecał, że on sam Andrzej Bobola, ocali kolegium przed armią wroga pod warunkiem, że rektor odnajdzie jego ciało. Po trzech dniach poszukiwań (ani rektor, ani nikt inny nie wiedział, gdzie został pochowany i kim był Andrzej Bobola) znaleziono trumnę. Mimo stałej wilgoci szczątki męczennika nie uległy rozkładowi, nie wydobywał się żaden zapach. Po rozejściu się wieści o tym wydarzeniu mieszkańcy Pińska i okolic zaczęli się gromadzić i modlić przed kryptą. Grabieżcza armia ominęła Kolegium w Pińsku, a pomór – cały Pińsk. Kult Andrzeja Boboli gwałtownie wzrósł.

W 1853 r. w Bazylice św. Piotra, Andrzej Bobola został ogłoszony błogosławionym, a w 1938 r.  – świętym. Jego szczątki z Włoch przewieziono do Sanktuarium św. Andrzeja Boboli w Warszawie. W Kościele św. Kazimierza w Wilnie przy ołtarzu znajduje się obraz św. Andrzeja Boboli, a w krypcie przechowywane są jego relikwie.

Św. Rafał Kalinowski OCD, (1835-1907)

W Kościele jego pamięć wspominamy 19 listopada

Św. Rafał Józef Kalinowski jest jedynym świętym urodzonym i wychowanym w Wilnie. Uważany jest za patrona Sybiraków, żołnierzy, oficerów i osób przeżywających sprawy beznadziejne.

Józef Kalinowski urodził się w 1835 r. w rodzinie szlacheckiej. Ojciec – wykładowca matematyki w Wileńskim Instytucie Szlacheckim i jego dyrektor, pochodził z Grodna. Matka Józefa Połońska zmarła wkrótce po porodzie. Józefa wychowywała ciotka Wiktoria, a następnie macocha Zofia Puttkamer – wykształcona, wrażliwa, głęboko wierząca kobieta, wpoiła dzieciom zasady moralności chrześcijańskiej. J. Kalinowski zdobył wykształcenie ogólne w Wileńskim Instytucie Szlacheckim. Był znany jako zdolny, pilny i uczynny uczeń. Później kształcił się w Instytucie Agronomicznym w Horkach (obecnie Białoruś), w Mikołajewskiej Szkole Inżynieryjnej w Petersburgu, gdzie uczono na oficerów carskiej armii. Podczas wojny krymskiej został mianowany inżynierem wojskowym, a po ukończeniu szkoły – nauczycielem matematyki. W Petersburgu poczuł ogromną tęsknotę za Wilnem, a co za tym idzie przeżył też kryzys wiary.

W 1963 r. aktywnie zaangażował się w powstanie na Litwie i w Polsce, mimo doświadczenia wojennego, zdał sobie sprawę, że jest skazany na porażkę. Podkreślił, że kraj musi pracować, a nie przelewać krew, i że walka nieuzbrojonych ludzi przeciwko silnej armii rosyjskiej jest bardzo nierówna. J. Kalinowski starał się odseparować od rewolucyjnej propagandy i terroru. Był odpowiedzialny za organizację  grup powstańczych, zaopatrzenie w żywność i broń. Chociaż po schwytaniu J. Kalinowskiego brakowało dowodów na jego udział w powstaniu, postanowił wziąć odpowiedzialność na siebie, aby zakończyć proces i uniknąć nowych aresztowań. Zwykle powstańcom groziła kara śmierci, jednak J. Kalinowskiemu zamieniono wyrok na 10 lat katorgi na Sybirze bez prawa powrotu do Wilna.

Jeszcze podczas powstania w Kościele Misjonarzy J. Kalinowski dokonał spowiedzi, dzięki której się nawrócił, a mieszkając w Wilnie w czasie powstania codziennie udawał się do Ostrej Bramy. W trakcie przesłuchania został wtrącony do aresztu, znajdującego się w klasztorze Dominikanów przy Kościele św. Ducha, gdzie organizował swój dzień zgodnie z regułą zakonną: wstawał o świcie i modlił się, medytował, czytał i rozważał otrzymane książki, z okna celi przysłuchiwał się dźwiękom dochodzącym z Mszy świętej. W więzieniu pracował przy przeróbce soli. Tutaj postanowił cały wolny czas poświęcić przygotowaniom na wstąpienie do klasztoru.

Po wyjściu z więzienia pracował w Paryżu jako wychowawca młodego księcia Czartoryskiego, jednak wkrótce zarówno uczeń, jak i nauczyciel zostali zakonnikami: August Czartoryski – salezjaninem, J. Kalinowski zaś w roku 1877 r. wstąpił do Zakonu Karmelitów Bosych w Grazu w Austrii. Podczas obłóczyn przyjął imię zakonne Rafał od św. Józefa. Po złożeniu ślubów i otrzymaniu święceń kapłańskich został wybrany przeorem klasztoru w Czernej pod Krakowem. Przypadło mu odpowiedzialne zadanie zreformowania i ożywienia wspólnoty zakonnej, co zresztą udało mu się zrealizować. Po ponad 10 latach został mianowany przeorem klasztoru w Wadowicach, gdzie podjął się budowy Kościoła św. Józefa i klasztoru. Później został wikariuszem prowincjonalnych wszystkich galicyjskich klasztorów Karmelitanek Bosych, troszczył się o ich życie zakonne, założył wiele organizacji w Polsce i na Ukrainie, kilka nowych klasztorów Karmelitanek w Przemyślu i Lwowie. Dużo czasu spędzał na udzielaniu spowiedzi, nazywano go „męczennikiem konfesjonału”. Na Ukrainie zajmował się nie tylko sprawami katolików, ale także oddanie służył miejscowym prawosławnym, dążąc w ten sposób do zjednoczenia Kościoła Wschodniego z Rzymem. Napisał czterotomowe dzieło historyczne o klasztorach Karmelitanek Bosych w Polsce, na Litwie i w Rosji oraz szereg publikacji o charakterze duszpasterskim, przez niego opracowanych lub przetłumaczonych na język francuski. Ojciec Rafał zmarł 15 listopada 1907 r., w czasie gdy Karmelici modlili się za wszystkich zmarłych członków zakonu. Został pochowany na cmentarzu klasztornym w Czernej. Wkrótce jego grób zaczął słynąć z cudów.

5 maja 1934 r. rozpoczął się proces beatyfikacyjny Ojca Rafała. Szczątki przeniesiono do kaplicy klasztoru w Czernej. W 1983 r. papież Jan Paweł II ogłosił go błogosławionym. W 1991 r. odbyła się kanonizacja bł. Józefa Rafała Kalinowskiego.

Bł. Michał Sopoćko (1888-1975)

W Kościele jego pamięć wspominamy 15 lutego

Bł. M. Sopoćko znany jest jako Apostoł Bożego Miłosierdzia. W Wilnie spotkał św. Faustynę, został jej kierownikiem duchowym i spowiednikiem. Od tamtej pory całe swoje życie poświęcił rozpowszechnianiu orędzia Miłosierdzia Bożego, a Wilno stało się miastem, z którego orędzie to dotarło na cały świat. Za jego namową siostra Faustyna zaczęła zapisywać swoje mistyczne przeżycia w dzienniczku, który stał się duchowym klejnotem dla całego świata. Z inicjatywy bł. M. Sopoćki, w oparciu o wizję św.  Faustyny, w Wilnie został namalowany Obraz Jezusa Miłosiernego, rozpoczęto obchody Niedzieli Miłosierdzia, przystąpiono do budowy nowej wspólnoty zakonnej, znanej dzisiaj pod nazwą Zgromadzenia Sióstr Jezusa Miłosiernego.

Bł. M. Sopoćko urodził sięw Juszewszczyźnie w powiecie oszmiańskim (obecnie Białoruś). Ukończył Seminarium Duchowne w Wilnie i w 1914 r. otrzymał święcenia kapłańskie. W latach 1914-1918 był wikariuszem w parafii w Taboryszkach (rej. wileński) i wiele zrobił, aby ożywić duszpasterstwo parafialne. Później studiował teologię i pedagogikę na Uniwersytecie Warszawskim, był również kapelanem wojskowym. W 1924 r. wrócił do Wilna na zaproszenie bł. arcybiskupa wileńskiego Jerzego Matulewicza, dalej pracował jako kapelan wojskowy i organizował stowarzyszenia młodzieży katolickiej. W latach 1927-1932 pełnił funkcję ojca duchownego w Seminarium Wileńskim, a od 1928 r. pracował jako wykładowca na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Stefana Batorego (obecnie Uniwersytet Wileński). W latach 1934-1938 pełnił obowiązki rektora Kościoła św. Michała oraz funkcję Kapelana Sióstr Bernardynek.

Wraz z początkiem II wojny światowej jeszcze bardziej rozwinął swoją działalność duszpasterską, szczególnie poprzez nauczanie i rozpowszechnianie modlitwy i obrazków z wizerunkiem Jezusa Miłosiernego. W tym czasie powstał zalążek Zgromadzenia Sióstr Jezusa Miłosiernego. W objawieniach Jezus poprosił św. Faustynę o założenie takiego Zgromadzenia, które wypraszałoby Miłosierdzie Boże dla świata.

Jak sam powiedział, prowadzony przez Opatrzność Bożą, szczęśliwie udało mu się uniknąć aresztowania przez nazistów. Dwa i pół roku (1942-1944)  ukrywał się w Czarnym Borze, pod Wilnem. Po wycofaniu się wojsk niemieckich ponownie zamieszkał w Wilnie, gdzie wykładał w Seminarium Duchownym.

Z powodu represji władz radzieckich, w lipcu 1947 r. opuścił Wilno i wyjechał do Białegostoku (Polska). Tutaj dalej pracował jako profesor Seminarium Duchownego i prowadził działalność duszpasterską. Kontynuował apostolskie dzieło Miłosierdzia Bożego. Towarzyszył Wspólnocie Sióstr Służebnic Bożego Miłosierdzia, które jako oficjalne Zgromadzenie Sióstr Jezusa Miłosiernego zostało zatwierdzone przez biskupa w 1955 r., a w 2008 r. przez papieża. Starał się również, aby przywódcy Kościoła ustanowili pierwszą niedzielę po Wielkanocy świętem Bożego Miłosierdzia i uznali jego kult.

Zmarł w 1975 r. w Białymstoku. Przeczuwając przed śmiercią, że nie wróci do Wilna, powiedział Siostrom, aby one to uczyniły. Siostry Jezusa Miłosiernego przybyły do Wilna w 2001 r. Zbiegło się to z tym, że ich klasztor znajdował się w budynku należącym do klasztoru Sióstr Wizytek, w którym przez kilka lat mieszkał bł. M. Sopoćko i gdzie namalowano Obraz Jezusa Miłosiernego.

Św. Kazimierz (1458-1484)

W Kościele jego pamięć wspominamy 4 marca

Św. Kazimierz – syn Wielkiego Księcia Litewskiego i Króla Polski Kazimierza. Został ogłoszony patronem Litwy oraz litewskiej i polskiej młodzieży. Za swojego patrona uznaje go również Neapol, Zakon Kawalerów Maltańskich, którzy walczyli z tureckimi muzułmanami w basenie Morza Śródziemnego. W Wenezueli jest miasteczko św. Kazimierza, Kościół i parafia pod jego wezwaniem. Jest on przedstawiany jako wzór świętego dla młodego człowieka ze względu na swoją mądrość, sprawiedliwość, wrażliwość, nieskazitelność.

Książę Kazimierz urodził się 3 października 1458 r. w Krakowie, na Zamku Królewskim na Wawelu. W dzieciństwie miał najlepszych nauczycieli. Jednym z nich był – znany historyk, kanonik krakowski Jan Długosz. Zachowane źródła historyczne świadczą o tym, że książę był bardzo utalentowany. Dobrze opanował sztukę czytania i pisania, posługiwał się łaciną, językiem polskim i niemieckim, miał świetną wymowę. Według źródeł historycznych, św. Kazimierz znany był z lotnego umysłu, dobrego gustu, elokwencji i wrażliwości.

Jednym z najbardziej wyrazistych wydarzeń w życiu Kazimierza był fakt, kiedy w wieku 13 lat został zmuszony do wyprawy zbrojnej na Węgry w celu przejęcia tronu. Ekspedycja nie powiodła się, przyniosła wstyd młodemu człowiekowi i pokazała jak załamują się strategie wojskowe i polityczne. Prawdopodobnie miało to ogromny wpływ na kształtowanie się osobowości św. Kazimierza. W ciągu swojego życia nie wziął już więcej udziału w działaniach zbrojnych. Mimo, że minęło kilkadziesiąt lat od jego śmierci, wielokrotnie zainspirował litewskich żołnierzy do zwycięstwa. Raz sam ukazał się na koniu, innym razem w odpowiedzi na modlitwę litewskich żołnierzy, pozwolił na wygraną ze znacznie większą armią moskiewską.

Dorastając w przepychu królewskich komnat, Kazimierz pozostał silny i wytrwały, praktykował ascezę w życiu codziennym. Często towarzyszył ojcu w podróżach i pomagał w pracy. Wraz z ojcem brał czynny udział w posiedzeniach Sejmu, przesłuchiwał przedstawicieli magnaterii, przyjmował gości. Planowano, że zasiądzie na tronie ojca. Po wyjeździe ojca na Litwę, książę Kazimierz przez kilka lat sprawował władzę królewską w Polsce. Kierował się rozsądkiem i sprawiedliwością, zmniejszył zadłużenie skarbu państwa, poprawił stosunki Polski z Rzymem.

Po kilku latach Kazimierz zachorował na gruźlicę. W ostatnich latach życia książę pomagał ojcu w panowaniu na Litwie. W Wilnie, a wcześniej w Krakowie i Radomiu, troszczył się o ubogich tego miasta, był hojny wobec Kościołów i klasztorów. W Wilnie wspierał sprowadzonych przez ojca Bernardynów. W czasie pobytu w Wilnie, większą część czasu spędzał na modlitwie. Modlił się nawet w nocy w świątyniach. Ponieważ z reguły były one zamknięte o tej porze, można go było znaleźć klęczącego przed drzwiami Kościoła. Św. Kazimierz był określany wcieleniem cichej pobożności. Na uwagę zasługuje jeszcze jeden ważny fakt z biografii świętego – to świadomy wybór czystości. W tym czasie wierzono, że gruźlicę może wyleczyć stosunek z kobietą. Podobno rodzice i bliscy próbowali na wszelkie sposoby przekonać do tego księcia, ale on nie mógł zaakceptować tak wstydliwych i niedopuszczalnych praktyk.

Św. Kazimierz zmarł 4 marca w Grodnie. Rodzice przewieźli zmarłego syna do Wilna i pochowali w kaplicy Katedry Wileńskiej, którą zbudowali dla siebie i rodziny. W 1636 r. uroczyście przeniesiono relikwie świętego do ufundowanej specjalnie dla Kazimierza kaplicy.

Już po kilku latach od śmierci księcia wieść o jego świętości dotarła do Rzymu. W 1521 r. został ogłoszony świętym.

Bł. Jerzy Matulewicz (1871-1927)

W Kościele jego pamięć wspominamy 27 stycznia

Bp Jerzy Matulewicz był człowiekiem, który wiele zmienił w swoim czasie. Odnowił Zakon Marianów, starał się, aby Kościół katolicki początku XX w. zaangażował się w edukację i pracę społeczną, opiekował się młodzieżą, założył kilka wspólnot zakonnych. Zwłaszcza z powodu aktywnego wdrażania edukacji społecznej w życie Kościoła, nazywany był przez konserwatywnych katolików niebezpiecznym dla Kościoła modernistą. Wszystkie swoje prace wykonywał pokornie, profesjonalnie, głosił zasadę „zwalczania zła dobrem”. Chociaż dokuczała mu gruźlica kości, jeszcze bardziej pokazywał, że z Bogiem wszystko jest możliwe, także próby odnowienia Jego królestwa na ziemi. Ludzie, którzy go znali podziwiali jego głęboki spokój ducha. W dekrecie beatyfikacyjnym sporo uwagi poświęcono omówieniu niezwykłej mądrości Jerzego Matulewicza: nawet w najbardziej kłopotliwych sytuacjach decydował i zachowywał się jak przystoi na szlachetnego człowieka, chrześcijanina, biskupa, zakonnika.

Jerzy Matulewicz urodził się w 1871 r. w Lugine koło Mariampola. W wieku dziesięciu lat został osierocony i wychowywali go jego bracia. Jeszcze w dzieciństwie zachorował na gruźlicę kości, która towarzyszyła mu przez całe życie.

W 1891 r. wstąpił do Seminarium Duchownego w Kielcach (Polska). Od 1893 r. uczył się w Seminarium Duchownym w Warszawie. Na Akademii Duchownej w Petersburgu uzyskał tytuł magistra z najwyższą pochwałą. W 1898 r. w Petersburgu otrzymał święcenia kapłańskie. Po roku rozpoczął studia na Uniwersytecie we Fryburgu (Szwajcaria), które uwieńczył tytułem doktora teologii z najwyższą oceną. Włączył się w chrześcijańską działalność społeczną, organizował pracowników, założył przytułek dla dzieci, pomagał ubogim, bez względu na różnice wyznaniowe i pochodzenie narodowe. W latach 1907-1911 wykładał socjologię na Akademii Duchownej w Petersburgu.

W 1909 r. potajemnie wstąpił do Klasztoru Marianów likwidowanego przez carat i zreformował zakon. W 1911 r. w Mariampolu, po śmierci ostatniego generała Marianów ks. Wincentego Sękowskiego, został generałem zreformowanego zakonu. We Fryburgu założył potajemny mariański nowicjat, którym kierował w latach 1911-1914.

W Warszawie założył dom mariański przeznaczony na wychowywanie chłopców, a także klasztor mariański na Bielanach. W 1918 r. wznowił działalność centrum mariańskiego w Mariampolu i założył Zgromadzenie Sióstr Ubogich od Niepokalanego Poczęcia.

W 1918 r. został mianowany biskupem wileńskim. Okres ten w sposób szczególny naznaczony był cierpieniem, wynikającym ze sporów oraz walk mieszkańców tego regionu o charakterze narodowym i politycznym. W 1924 r. założył Zgromadzenie Sióstr Służebnic Jezusa w Eucharystii.

W 1925 r. złożył rezygnację z funkcji biskupa, ale papież Pius XI mianował go arcybiskupem i powierzył mu stanowisko wizytatora apostolskiego na Litwie. Znacznie przyczynił się do poprawy stosunków Litwy z Watykanem, organizując nową prowincję kościelną i przygotowując zawarcie konkordatu.

Zmarł w Kownie w 1927 r. Jego ostatnie, testamentowe słowa brzmiały „Bądźcie zjednoczeni i pracujcie ofiarnie”. Papież Pius XI wielokrotnie nazywał Jerzego Matulewicza „mężem Bożym, człowiekiem prawdziwie świętym”.

W 1934 r. ciało arcybiskupa Jerzego Matulewicza uroczyście przeniesiono z krypty Katedry Kowieńskiej do Kościoła św. Michała Archanioła w Mariampolu, do kaplicy Najświętszego Serca Jezusowego. W 1987 r. papież Jan Paweł II ogłosił Jerzego Matulewicza błogosławionym. Było to wielkie wydarzenie na wciąż okupowanej Litwie. Jego beatyfikacja zbiegła się z 600 rocznicą chrztu Litwy.

Św. Faustyna (1905-1938)

W Kościele jej pamięć wspominamy 5 października

Św. Faustyna jest jedną z najbardziej znanych mistyczek Kościoła katolickiego. Nazywana jest Apostołką Bożego Miłosierdzia, której Jezus powierzył zadanie rozpowszechniania orędzia o Bożym Miłosierdziu na całym świecie.

Św. Faustyna urodziła się w 1905 r. w Polsce. Na chrzcie świętym otrzymała imię Helena. Ze względu na trudną sytuację materialną rodziny, bardzo krótko uczęszczała do szkoły i wcześnie zaczęła pracować, najczęściej jako służąca. Już od wczesnego dzieciństwa wyróżniała się szczególną pobożnością i głębokim życiem wewnętrznym.

W 1925 r. została przyjęta do Zgromadzenia Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia w Warszawie. Otrzymała imię Maria – Faustyna. Faustyna szukała pomocy w rozeznaniu swych stanów wewnętrznych i wizji, których doświadczała. Zwracała się z wszystkim do spowiedników i zwierzchników, prosiła Boga, aby On sam lub za pośrednictwem kogoś innego pomógł jej wyjaśnić te doznania. S. Faustyna po raz pierwszy przybyła do domu zakonnego w Wilnie w 1929 r., w którym mieszkała również w latach 1933-1936.  W Wilnie spotkała bł. M. Sopoćkę, który został jej kierownikiem duchowym, spowiednikiem i realizatorem dzieła Miłosierdzia Bożego. Tutaj został namalowany Obraz Jezusa Miłosiernego, dokładnie według wskazówek św. Faustyny oraz była podyktowana Koronka do Miłosierdzia Bożego. Spotkanie się tych dwóch świętych przesądziło o tym, że Wilno stało się miastem, z którego wypłynęło na świat orędzie o Bożym Miłosierdziu.

Św. Faustyna zmarła 5 października 1938 r. na gruźlicę płuc. Miała wówczas zaledwie 33 lata. Została pochowana na cmentarzu zakonnym w Krakowie – Łagiewnikach, a po rozpoczęciu procesu beatyfikacyjnego, jej ciało przeniesiono do kaplicy. W 1993 r. Faustyna została ogłoszona błogosławioną, natomiast w 2000 r. – świętą.

Bł. Piotr Bonifacy Żukowski, OFM (1913-1942)

W Kościele jego pamięć wspominamy 10 kwietnia i 12 czerwca jako jednego z 108 błogosławionych męczenników Drugiej Wojny światowej

Piotr Żukowski urodził się w 1913 r. w osadzie Baran-Rapa w parafii Niemenczyn, w powiecie wileńskim. Po ukończeniu szkoły podstawowej pomagał rodzicom w pracach na roli i w domu. W wieku 17 lat wstąpił w Niepokalanowie do Zakonu Braci Mniejszych Konwentualnych (Franciszkanów) i otrzymał imię Bonifacy.

Brat Bonifacy pracował na odpowiedzialnym stanowisku w niepokalanowskiej drukarni, gdzie wydawano czasopisma katolickie. Należał do franciszkańskiej drużyny Ochotniczej Straży Pożarnej.

Po wybuchu II wojny światowej pozostał w klasztorze i z narażeniem życia zabezpieczał sprzęt drukarski. W 1941 r. został aresztowany przez gestapo wraz z pięcioma innymi braćmi i osadzony na Pawiaku. Zakonnicy nie tracili nadziei, modlili się, śpiewali pieśni religijne, podnosili na duchu innych więźniów, dzielili się z nimi pożywieniem.

W 1942 r. brat Bonifacy został więźniem Oświęcimia, otrzymał numer 25447. Zaliczono go do kategorii osób duchownych, a z tymi więźniami obchodzono się ze szczególnym okrucieństwem. Pracował przy najcięższych robotach, przy transportach materiałów budowlanych, przy kopaniu żwiru i jako dekarz przy naprawie budynków. Był bity i upokarzany, ale cierpienia te znosił cierpliwie, w duchu wiary. Zmarł w więziennym szpitalu 10 kwietnia 1942 r., w wyniku powikłań spowodowanych zapaleniem płuc. Jego ciało spalono w obozowym krematorium. Został beatyfikowany 13 czerwca 1999 r. w Warszawie, podczas siódmej podróży apostolskiej Jana Pawła II do ojczyzny. Wyniesiono wówczas do chwały ołtarze 108 męczenników Kościoła w Polsce z okresu II wojny  światowej, w gronie których znalazł się Piotr Bonifacy Żukowski. Jest jednym z siedmiu Franciszkanów beatyfikowanych przez papieża, którzy według Ojca Świętego, z piekła na ziemi, jakim był hitlerowski obóz koncentracyjny w Auschwitz w Oświęcimiu, dotarli prosto do nieba.

Jest wiele miejsc upamiętniających 108 męczenników, w tym bł. P. B. Żukowskiego, które można znaleźć w Polsce. Na Litwie, w osadzie Baran-Rapa, gdzie urodził się bł. Bonifacy Żukowski,  w 2012 r. poświęcono krzyż ku pamięci 70-ej śmierci P. B. Żukowskiego, męczennika za wiarę i Ojczyznę.

Sługa Boży abp. Mieczysław Reinys (1884-1953)

Muzeum Ofiar Ludobójstwa

Dla abp Mieczysława Reinysa od samego dzieciństwa aż do końca życia modlitwa miała ogromne znaczenie. Podczas pobytu w areszcie modlitwa była źródłem determinacji i spokoju zarówno dla biskupa, jak i dla współwięźniów i tych, którzy widzieli go jak stale się modli. Zachowały się wspomnienia, w których zawsze ściskał w dłoni Krzyż, czy to podczas dwukrotnego pobytu w więzieniu, czy w trakcie przesłuchań.

Aktywny działacz kościelny i społeczny bp M. Reinys żył w okresie odrodzenia niepodległej Litwy. Miał wielki wkład w odbudowę państwowości Litwy. Był ministrem spraw zagranicznych, przyczynił się między innymi do wzmocnienia stosunków Litwy ze Stolicą Apostolską. W szczególności troszczył się o młodzież, ich duszpasterstwo, wykształcenie, zachęcał do rozwoju litewskich organizacji młodzieżowych, którymi później sam się zajmował, brał udział w organizowanych przez nich wydarzeniach.

Abp M. Reinys urodził się w 1884 r. w zagrodzie Madagaskar w okręgu uciańskim, w rodzinie rolniczej. Ponieważ był chłonny wiedzy, rodzice posłali go do szkoły. W 1900 r. w Rydze ukończył gimnazjum jako prymus. Od 1905 r. studiował w Seminarium Duchownym w Wilnie, później na Akademii Duchownej w Petersburgu. W 1907 r. został wyświęcony na księdza. W latach 1909-1912 na Uniwersytecie w Louvain studiował filozofię, teologię, biologię i psychologię, obronił doktorat z filozofii. W latach 1913-1914 na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu w Strasburgu studiował apologetykę.

W Wileńskim Seminarium Duchownym wykładał filozofię, a po założeniu Uniwersytetu Witolda Wielkiego został tam profesorem i wykładał psychologię. Podczas swojego pobytu w Wilnie, ksiądz M. Reinys aktywnie działał w Litewskim Odrodzeniu Narodowym, za co w 1919 r. został aresztowany przez Armię Czerwoną i na pół roku osadzony w więzieniu.

W 1926 r. został konsekrowany na biskupa, a do 1940 r. piastował funkcję asystenta biskupa w Wyłkowyszkach. W 1940 r. został mianowany arcybiskupem pomocniczym w Wilnie. Po odejściu arcybiskupa Romualda Jałbrzykowskiego, zarządzał diecezją wileńską w latach 1945-1947. Konflikty narodowe na Wileńszczyźnie oraz II wojna światowa kosztowały biskupa wiele wysiłku i poświęceń w głoszeniu podstawowych prawd wiary. Co ciekawe, podczas pobytu w Wilnie przyłączył się do rozpowszechniania orędzia o Bożym Miłosierdziu, wtedy jeszcze kult Miłosierdzia nie był oficjalnie zatwierdzony przez Stolicę Apostolską. Biskup zatwierdził litewskie tłumaczenie Koronki do Miłosierdzia Bożego i wydał ks. Michałowi Sopoćko pozwolenie na obchody Niedzieli Miłosierdzia w Kościele św. Janów.

12 czerwca 1947 r. został pojmany prze NKWD. Po wyjątkowo trudnych przeżyciach, ciężkiej pracy i brutalnych przesłuchaniach zmarł w 1953 r. w więzieniu we Włodzimierzu. Zachowane po nim wspomnienia dyplomatów, księży, którzy razem z nim siedzieli w więzieniu potwierdzają silną, spokojną osobowość abp M. Rainysa, człowieka, który stale się modlił i troszczył o innych współwięźniów. Biskup został pochowany z innymi więźniami we wspólnym grobie. Ziemia, sprowadzona z cmentarza więziennego we Włodzimierzu, przechowywana jest pod kapsułą w Kaplicy Zesłańców i na placu przy Kościele jego rodzimej parafii w Daugaliai.

Obecnie gromadzone są dokumenty niezbędne do rozpoczęcia procesu beatyfikacyjnego.

Służebnica Boża Adelė Dirsytė (1909-1955)

Muzeum Ofiar Ludobójstwa

Adelė Dirsytė była katolicką nauczycielką, działaczką litewskiej młodzieżowej organizacji katolickiej „Przyszłościowcy“, oskarżoną o działalność antysowiecką, ostatecznie zesłaną na Syberię. Podczas pobytu w więzieniu starała się wspierać duchowo pozostałych więźniów. Była za to okrutnie torturowana i morzona głodem, aż w końcu zmarła na Syberii. Na różnych materiałach, znalezionych w więzieniu, napisała modlitewnik „Maryjo, ratuj nas“, który dotarł do wolnego świata, został wydany i przetłumaczony na 12 języków.

Adelė Dirsytė urodziła się w okręgu kiejdańskim, w starostwie Szaty w 1909r. Uczyła się w progimnazjum w Szatach i w gimnazjum w Kiejdanach. W 1928 r. dostała się na Uniwersytet Litewski w Kownie, studiowała na Wydziale Teologiczno – Filozoficznym germanistykę, lituanistykę, pedagogikę i psychologię.

Brała udział w projektach katolickich organizacji, była sekretarką zarządu Litewskiego Związku Kobiet Katolickich, kierowała organizacją „Caritas”, zajmowała się udzielaniem pomocy dla sierot i ubogich, edukowała. Wiele wykładów poświęciła na temat kobiet i matek. Znaleziony podczas rewizji artykuł „Matka, komunizm i walka z nim” (Kobieta, 1938, Nr 1), stał się twardym dowodem winy w jej sprawie. Podczas II wojny światowej uczyła języka niemieckiego w gimnazjum dla dziewcząt i w obecnym Gimnazjum im. Salomėja Nėris. Szczególnie troszczyła się o przyzwoitość oraz wykształcenie dziewcząt. Współpracowała również potajemnie z litewską młodzieżową organizacją katolicką „Przyszłościowcy“.

W 1946 r. została aresztowana, okrutnie przesłuchiwana w piwnicach więzienia KGB w Wilnie. Trybunał Wojskowy skazał ją na 10 lat więzienia w łagrach w Rosji. Wykonywała najcięższe prace: kładła torowiska, wyrąbywała lasy, pracowała na budowie. Po ostatnich niezwykle okrutnych torturach, trafiła do szpitala psychiatrycznego. Zmarła lub została zamordowana w Chabarowsku w 1955 r., w drodze na Litwę. Modlitewnik napisany na korze brzozowej, na strzępach papieru w     1959 r. został wydany w USA. Na Litwie został po raz pierwszy wydany w podziemiach w 1964 r.

Odprawiona w 2000 r. Msza święta w Bazylice Archikatedralnej w Kownie zapoczątkowała proces beatyfikacyjny Służebnicy Bożej Adeli Dirsytė.

Sługa Boży ks. Alfonsas Lipniūnas (1905–1945)

Odważny kaznodzieja, świadczący swoim życiem prawdę Chrystusa, przyjaciel i wychowawca młodzieży, kapelan więzienny w obozie koncentracyjnym Stutthof, pocieszyciel strapionych.

Alfonsas Lipniūnas urodził się w Tolkanach (lit. Talkonys), położonych w gminie Pompiany (lit. Pumpėnai) w okręgu poniewieskim, w wielodzietnej rodzinie. Po ukończeniu szkoły podstawowej Alfonsas chciał kontynuować naukę w gimnazjum, dlatego – nie chcąc prosić rodziców o utrzymanie – założył kółko uczniowskie. Ta prywatna działalność pomogła nie tylko Alfonsasowi, lecz również innym jego braciom rozpocząć naukę w Gimnazjum Męskim w Poniewieżu. Rozmyślając co pewien czas o powołaniu, pisał w dzienniku: „lepiej być dobrym księdzem niż złym urzędnikiem.“

Gdy ukończył Seminarium Duchowne w Kownie, biskup Kazimieras Paltarokas wyznaczył go na stanowisko wikariusza w katedrze pw. Chrystusa Króla w Poniewieżu oraz dyrektora do spraw młodzieży w diecezji. Założył kółka pomocy społecznej i dobroczynności zrzeszające młodych ludzi, którzy odwiedzali osoby przebywające w przytułkach, szpitalach, często dostarczali żywność potrzebującym. Wspierał również katolickie organizacje młodzieżowe (lit. ateitininkai, pavasarininkai). Po jakimś czasie za namową biskupa udał się na studia socjologiczne do Francji.

Po powrocie na Litwę w 1939 r. uzyskał stanowisko wykładowcy w Instytucie Pedagogicznym w Poniewieżu. Po przeniesieniu uczelni do Wilna ks. A. Lipniūnas również zamieszkał w tym mieście. Zakres jego obowiązków szybko się rozszerzył: zaczął wykładać teologię praktyczną i socjologię w wileńskim seminarium duchownym, został kapelanem Uniwersytetu Wileńskiego i kaznodzieją w kościele św. Janów. Mimo że nie uważał siebie za dobrego mówcę, na jego kazania w kaplicy ostrobramskiej oraz kościele św. Janów przychodzili różni przedstawiciele środowiska stołecznego – wierzący i niewierzący, Litwini i Polacy, kobiety i mężczyźni. Ponieważ był człowiekiem bardzo wrażliwym na potrzeby ludzi, w 1941 r. założył Fundację Wolności, opiekującą się osobami, które ucierpiały w czasie wojny, udzielał pomocy, rozdawał paczki z żywnością.  W Wilnie sprawował opiekę nad katolickimi organizacjami młodzieżowymi, był ich kierownikiem duchowym i inicjatorem wielu przedsięwzięć.

Ponieważ ks. A. Lipniūnas w kazaniach wyrażał otwarty sprzeciw wobec władz nazistowskich, powstrzymywał przed kolaboracją z nazistami i wywierał wpływ na młodzież, razem z 46 intelektualistami litewskimi – profesorami, pisarzami, księżmi – został zesłany do obozu koncentracyjnego Stutthof.

Gdy w marcu 1945 r. linia frontu zbliżyła się do obozu, ks. Alfonsas już nie był w stanie wrócić do ojczyzny. Schorowany i totalnie wycieńczony zmarł w Polsce, w Pucku nieopodal Gdańska. Dopiero we wrześniu 1989 r. jego prochy zostały ponownie pochowane na cmentarzu obok katedry w Poniewieżu. Po sprowadzeniu jego prochów na Litwę, zaczęto szerzyć wieści o jego świętości i gromadzić wspomnienia o nim. W 2006 r. diecezja poniewieska zainicjowała proces beatyfikacyjny (postulator ks. Vitalijus Kodis). W 2021 r. wniosek A. Lipniūnasa został przekazany do Stolicy Apostolskiej do Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych.

S. Helena Majewska CSA (1902–1967)

Kontynuatorka misji św. Faustyny Kowalskiej, pierwsza wychowawczyni i nauczycielka Zgromadzenia Sióstr Jezusa Miłosiernego, mistyczka i wizjonerka, uczennica duchowa bł. M. Sopoćki.

Helena Majewska urodziła się w 1902 r. na Podolu (ob. Ukraina). W 1924 r. razem z rodzicami przeprowadziła się do Wilna. W Wilnie poznała zakonnice ze Zgromadzenia Sióstr od Aniołów, których przykład nakłonił ją do wstąpienia w 1933 r. do tego zakonu. Od dzieciństwa s. Helena miała wizje, w których objawiał się jej Jezus Chrystus. Gdy objawienia zaczęły się powtarzać częściej, w kwietniu 1940 r. zwróciła się do ks. Michała Sopoćki, aby ten pomógł jej w rozeznaniu mistycznych doświadczeń. W tym czasie ksiądz już pracował nad rozwojem kultu Bożego Miłosierdzia, pisał artykuły, czynił starania o ustanowienie Niedzieli Bożego Miłosierdzia, przygotowywał kandydatki do Zgromadzenia Sióstr Jezusa Miłosiernego. W 1941 r. pierwsza kandydatka do zgromadzenia, które powstawało na prośbę samego Pana Jezusa, Jadwiga Osińska, została wysłana do Pryciun (rej. wileński) pod opiekę s. Heleny Majewskiej. S. Helena została wychowawczynią, kierowniczką duchową i opiekunką sióstr Jezusa Miłosiernego. Kandydatki do nowego zgromadzenia często odbywały rekolekcje u s. Heleny, która zajmowała się ich formacją duchową.

Za namową ks. M. Sopoćki s. Helena, podobnie jak św. Faustyna, zaczęła prowadzić dziennik, w którym opisywała swoje mistyczne wizje, rozmowy z Bogiem. Robiła to w tajemnicy, o pisaniu dziennika nie mówiła siostrom ze swojego zgromadzenia. Zeszyty dzienników zostały odnalezione w archiwum zgromadzenia dopiero po śmierci s. Heleny. W 2020 r. wydawnictwo „Katalikų pasaulio leidiniai“ wydało dziennik s. Heleny Majewskiej w przekładzie na język litewski.

Po drugiej wojnie światowej mimo możliwości wyjazdu do Polski w ramach repatriacji mieszkańców Wileńszczyzny s. Helena razem z innymi zakonnicami ze Zgromadzenia Sióstr od Aniołów została w Wilnie. Pracowała jako sekretarka w polskiej szkole na Antokolu. W 1950 r. funkcjonariusze sowieccy aresztowali s. Helenę za działalność antysowiecką, oskarżono ją o rozpowszechnianie nielegalnych publikacji katolickich oraz przynależność do nielegalnie działającego zakonu. Na mocy wyroku sądu została skazana na 5 lat zesłania do Karagandy w Kazachstanie. Po odbyciu zesłania wróciła do Wilna, gdzie również zmarła w grudniu 1967 r. Spoczęła na wileńskim cmentarzu Sołtaniszki.

Służebnica Boża s. Wanda Boniszewska CSA (1907–2003)

Mistyczka, stygmatyczka – ranami na ciele, podobnymi do ran Pana Jezusa w czasie Jego męki, oraz swoim cierpieniem składała ofiarę za nawrócenie duchownych i zakonników.

Wanda była czwartym dzieckiem w wielodzietnej rodzinie Heleny i Franciszka Boniszewskich, mieszkających na terenie obecnej Białorusi, niedaleko od Nowogródka. Wszystkie dzieci w tej rodzinie wychowywano w duchu religijnym. W opisanych w dzienniku wspomnieniach z dzieciństwa W. Boniszewska przypomina, że gdy pewnego razu rodzice ją wzięli do kościoła, wszystkie jej myśli skupiły się na przechowywanym w tabernakulum Najświętszym Sakramencie: „Biedny Bozia, zamknięty, jak tam smutno musi być!“. Nabożność do Chrystusa, obecnego w Eucharystii, oraz częsta adoracja stały się istotną i systematyczną praktyką życia duchowego s. Wandy.

S. Wanda wstąpiła w 1925 r. do Zgromadzenia Sióstr od Aniołów w Wilnie, w 1933 r. złożyła śluby wieczyste w Kalwarii Wileńskiej. Zaraz po tym doświadczyła jednego z objawień duchowych, w czasie którego zrozumiała, że jej życie zakonne będzie naznaczone cierpieniem, które powinna ofiarować za obojętnych i grzesznych duchownych oraz siostry ze swojego zgromadzenia. S. Wanda nazywała Pana Jezusa Więźniem Miłości. Podczas jednego z mistycznych objawień usłyszała od niego, że często jest odrzucany i nierozumiany przez swoich najbliższych – kapłanów i osoby konsekrowane. Od tej pory jej zadaniem, które spełniała do końca życia, stała się modlitwa i ofiara w intencji osób duchownych i zakonnych.

S. Wanda doznała nie tylko objawień duchowych, lecz również ekstazy, w czasie której została obdarzona stygmatami. Początkowo, zaraz po wstąpieniu do zakonu, odczuwała tylko wewnętrzny ból w miejscach, w których Chrystus miał rany, jednakże już w 1934 r. stygmaty stały się widoczne zewnętrznie.

Po złożeniu ślubów wieczystych s. Wanda przeniosła się do domu zakonnego w Pryciunach nieopodal Wilna. Pomimo możliwości wyjazdu po wojnie do Polski pozostała w Wilnie, pomagała księżom, ukrywała zakonników, księży, potajemnie katechizowała dzieci. Za tę działalność s. Wanda została skazana i zesłana w latach 1951-1956 na Syberię, gdzie świadectwem swojego życia pobudzała wiarę i nadzieję innych więźniów. Po zwolnieniu znalazła się w punkcie repatriacyjnym i wyjechała do Polski, zmarła w Konstancinie-Jeziornie w 2003 r.

Co roku parafia pod wezwaniem św. Jerzego w Bujwidzach latem organizuje tradycyjną pielgrzymkę śladami sióstr od Aniołów – Wandy Boniszewskiej i Heleny Majewskiej – z miejscowości Bujwidze do kaplicy w Pryciunach. W listopadzie 2020 r. w Archidiecezji Warszawskiej rozpoczęto proces beatyfikacyjny s. Wandy Boniszewskiej.